Жерді қашықтықтан зондтау орталығы (ЖҚЗО)
Жерді қашықтықтан зондтау орталығы (ЖҚЗО) университеттің көпсалалы ғылыми-зерттеу құрылымдық бөлімшесі. ЖҚЗО Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті ректорының 2017 жылғы 31 қазандағы №688 бұйрығына сәйкес құрылды.


Орталықтың миссиясы - физикалық география, Гидрология, ауыл шаруашылығы географиясы, экология және картография саласындағы ғылыми зерттеулерді үйлестіру, ғылым мен білім беруді интеграциялау негізінде заманауи бәсекеге қабілетті білікті мамандарды қалыптастыру.
Қызмет түрлері - жаратылыстану, техникалық, экологиялық және ауыл шаруашылығы салаларының маңызды бағыттары бойынша іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізу, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ География және табиғатты пайдалану факультетінің ПОҚ және білім алушыларының ғылыми және ғылыми-техникалық қызметіне ғылыми-әдістемелік басшылықты қамтамасыз ету.
Мақсаты мен міндеттері
Жерді қашықтықтан зондтау орталығы жаһандық климаттың өзгеруі, атап айтқанда су тасқыны, табиғи дала және орман өрттері, шөлейттену және деградация процестері жағдайында қоршаған ортаны бақылау саласында маманданған.
Орталықта Жерді қашықтықтан зондтау, жайылымдардың өнімділігін картографиялық модельдеу және болжау деректерін пайдалана отырып, құмды алқаптардағы жайылымдарды басқару және мониторингтеу, табиғи-ауыл шаруашылығы жүйелеріндегі шөлейттену және деградация процестерінің алдын алу бойынша ғылыми-қолданбалы негіздеме әзірлеу және т. б. салаларда іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізіледі.
Жоғары білікті мамандардың, заманауи құралдар мен бағдарламалық қамтамасыз етудің болуы Жерді қашықтықтан зондтау орталығына ғылым мен техниканың соңғы жетістіктеріне сәйкес қойылған міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.
Жерді қашықтықтан зондтау орталығының негізгі міндеті - ТДМ контекстінде басқарушылық шешімдер қабылдау үшін аймақтың табиғи-ресурстық әлеуеті, экономикалық және экологиялық жағдайы туралы неғұрлым толық, өзекті және объективті ақпарат беру мақсатында Жерді қашықтықтан зондтаудың жедел деректерін алу, өңдеу және талдау.
Негізгі функциялары:
- Гранттық және бағдарламалық-нысаналы зерттеудің басым бағыттары бойынша Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің конкурстарына қатысу және ҚР индустриялық-инновациялық дамуының басым бағыттарына сәйкес ҒЗЖ жүргізу
- Білім беру бағдарламаларында зерттеу нәтижелерін пайдалану және оларды оқу процесіне енгізу үшін география және табиғатты пайдалану, механикалық-математикалық және ақпараттық технологиялар сияқты бейінді факультеттердің ғылыми қызметі мен оқу процесінің интеграциясы.
- Дала жұмыстары мен ЖҚЗ деректерін пайдалана отырып, қоршаған ортаны мониторингтеу.
- Геоақпараттық жүйелерді құру.
Біздің қызметтер
- География және қоршаған орта саласындағы ғылыми зерттеулер;
- Әртүрлі масштабтағы тақырыптық карталарды құрастыру;
- Көп спектрлі дрондар мен ұшқышсыз ұшу аппараттарын (ҰҰА) пайдалана отырып аэрофототүсірілім;
- Геоақпараттық базаны, геопорталдар мен Web-қосымшаларды құру;
- Ауыл шаруашылығы жерлеріне (егістік, жайылым және т.б.) мониторинг жүргізу.
Жобалар
- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым Комитетінің жас ғалымдарға арналған гранттық қаржыландыруы (2021-2023):
"Тұрақты жер пайдалану мақсатында ГАЖ және ЖҚЗ деректерін пайдалана отырып, Жамбыл облысы Талас ауданы жерлерінің тозу және шөлейттену процестерінің мониторингі", ИРН АР09058590
- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым Комитетінің гранттық қаржыландыруы (2022-2024):
"Климаттық апаттар (құрғақшылық және эрозия) тәуекелдерін және олардың Қазақстанның батыс өңірінің ауыл шаруашылығына әсерін бағалауға геокеңістіктік көзқарас", ИРН AP14871372
- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитетінің бағдарламалық-нысаналы қаржыландыруы (2023-2024)
"Ауылдық аумақтардың орнықты дамуын қамтамасыз ету үшін Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде шөлейттену процестерінің алдын алу жөніндегі Табиғи-ауыл шаруашылығы жүйелерін басқарудың ғылыми-қолданбалы негіздемесі", ИРН BR18574227
- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым Комитетінің жас ғалымдарға арналған гранттық қаржыландыруы (2023-2025):
"Мал шаруашылығын орнықты дамыту үшін Жерді қашықтықтан зондтау деректері негізінде Орталық Қазақстан жайылымдарының өнімділігін картографиялық модельдеу және болжау", ИРН AP19579270
- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым Комитетінің гранттық қаржыландыруы (2023-2025):
"Жерді қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып, климаттың өзгеруі жағдайында Мойынқұм құмды массивінің жайылымдық жерлерін бақылау және басқару", ИРН AP19680487
Жарияланымдар
Жылдар бойынша жарияланымдар тізімі:
2022
1) Tokbergenova, A. A., Zulpykharov, K. B., Kaliyeva, D. M., & Essanbekov, M. Y. (2023). Assessment of the Current Soil-Reclamation State of the Soils of Myrzashol in the Kazakhstan Part (The Hungry Steppe). Polish Journal of Environmental Studies, 32(1). (IF=1.8, Q4 WoS). https://doi.org/10.15244/pjoes/155087
2) Poshanov, M. N., Kenenbayev, S. B., Vyrakhmanova, A. S., Smanov, Z. M., Laiskhanov, S. U., Aliaskarov, D. T., ... & Askanbek, A. (2022). The Effects of the Degree of Soil Salinity and the Biopreparation on Productivity of Maize in the Shaulder Irrigated Massif. OnLine Journal of Biological Sciences, 22(1), 58-67. (IF=0.7, Q3). https://doi.org/10.3844/ojbsci.2022.58.67
3) Laiskhanov, S. U., Smanov, Z. M., Kaimuldinova, K. D., Myrzaly, N. B., Ussenov, N. E., Poshanov, M. N., & Azimkhanov, B. (2022). A Study of the Effects of Soil Salinity on the Growth and Development of Maize (Zea Mays L.) by using Sentinel-2 Imagery. OnLine Journal of Biological Sciences, 22(3), 323-332. (IF=0.7, Q3). https://doi.org/10.3844/ojbsci.2022.323.332
4) Liu, W., Ma, L., Smanov, Z., Samarkhanov, K., & Abuduwaili, J. (2022). Clarifying Soil Texture and Salinity Using Local Spatial Statistics (Getis-Ord Gi* and Moran’s I) in Kazakh–Uzbekistan Border Area, Central Asia. Agronomy, 12(2), 332. (IF= 4, Q1 WoS). https://doi.org/10.3390/agronomy12020332
5) Duan, Y., Ma, L., Abuduwaili, J., Liu, W., Saparov, G., & Smanov, Z. (2022). Driving factor identification for the spatial distribution of soil salinity in the irrigation area of the Syr Darya river, Kazakhstan. Agronomy, 12(8), 1912. (IF= 4, Q1 WoS). https://doi.org/10.3390/agronomy12081912
6) Samarkhanov, K., Abuduwaili, J., Samat, A., Ge, Y., Liu, W., Ma, L., ... & Sadykov, Z. (2022). Dimensionality-Transformed Remote Sensing Data Application to Map Soil Salinization at Lowlands of the Syr Darya River. Sustainability, 14(24), 16696. (IF= 4, Q2 WoS). https://doi.org/10.3390/su142416696
7) Smanov, Z. M., Laiskhanov, S. U., Poshanov, M. N., Abikbayev, Y. R., Duisekov, S. N., & Tulegenov, Y. A. (2023). Mapping of Cornfield Soil Salinity in Arid and Semi-Arid Regions. Journal of Ecological Engineering, 24(1). (IF= 1.2, Q4 WoS). https://doi.org/10.12911/22998993/155952
8) Kaldybayev, A., Sydyk, N., Yelisseyeva, A., Merekeyev, A., Nurakynov, S., Zulpykharov, K., ... & Chen, Y. (2022). The First Inventory of Rock Glaciers in the Zhetysu Alatau: The Aksu and Lepsy River Basins. Remote Sensing, 15(1), 197. (IF= 5, Q1 WoS). https://doi.org/10.3390/rs15010197
2023
9) Nurakynov, S., Kaldybayev, A., Zulpykharov, K., Sydyk, N., Merekeyev, A., Chepashev, D., ... & Fang, G. (2023). Accelerated Glacier Area Loss in the Zhetysu (Dzhungar) Alatau Range (Tien Shan) for the Period of 1956–2016. Remote Sensing, 15(8), 2133. (IF= 5, Q1 WoS). https://doi.org/10.3390/rs15082133
10) Xi, X., Steinfeld, D., Cavallo, S. M., Wang, J., Chen, J., Zulpykharov, K., & Henebry, G. M. (2023). What caused the unseasonal extreme dust storm in Uzbekistan during November 2021?. Environmental research letters, 18(11), 114029. (IF= 6.7, Q1 WoS). https://doi.org/10.1088/1748-9326/ad02af
11) Satybaldiyev, B., Ismailov, B., Nurpeisov, N., Kenges, K., Snow, D. D., Malakar, A., ... & Uralbekov, B. (2023). Downstream hydrochemistry and irrigation water quality of the Syr Darya, Aral Sea Basin, South Kazakhstan. Water Supply, 23(5), 2119-2134. (IF= 1.7, Q4 WoS). https://doi.org/10.2166/ws.2023.114
12) Laiskhanov, S., Smanov, Z., Kaimuldinova, K., Aliaskarov, D., & Myrzaly, N. (2023). Study of the Ecological and Reclamation Condition of Abandoned Saline Lands and Their Development for Sustainable Development Goals. Sustainability, 15(19), 14181. (IF= 4, Q2 WoS). https://doi.org/10.3390/su151914181
2024
13) Rakhimova, M., Zulpykharov, K., Assylbekova, A., Zhengissova, N., & Taukebayev, O. (2024). Using the Revised Universal Soil Loss Equation and Global Climate Models (CMIP6) to Predict Potential Soil Erosion Associated with Climate Change in the Talas District, Kazakhstan. Sustainability, 16(2), 574. (IF= 4, Q2 WoS). https://doi.org/10.3390/su16020574
Зулпыхаров К.Б., Ph.D. Candidate, директор
Scopus ID 58055198400, Web of Science ResearcherID: HLG-0490-2023, https://orcid.org/0000-0002-0275-2463
Рахимова М.С., Ph.D., жетекші маман
Scopus ID 57216812283, Web of Science ResearcherID:HLF-2207-2023, https://orcid.org/0000-0002-9873-105X
Сманов Ж.М., Ph.D. Candidate, жетекші маман
Scopus ID 57211743539, Web of Science ResearcherID:GGK-1762-2022, https://orcid.org/0000-0002-8182-3978
Жеңісова Н.Е., техника ғылымдарының магистрі, жетекші маман
Scopus ID 58849268400, : https://orcid.org/0000-0003-0618-1204
Тұрымтаев Ж.Б., жаратылыстану ғылымдарының магистрі, маман
dgrbvervbervrverver