Заң факультетінің ғалымдары Президент Қ.-Ж. Қ. Тоқаевтың «Егемен Қазақстан» газетіне берген сұхбаты туралы.

К.Р.Усеинова 

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының меңгерушісі, заң ғылымдарының кандидаты

 

Президент Қ. Ж.Тоқаевтың сұхбатындағымемлекеттің мәдени-рухани дамуы туралы

 

Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Egemen Qazaqstan» газетіне берген бүгінгі сұхбаты биылғы жылдың дамуының бағытын айқындап көрсететін, бағдарлық мәлімет болып табылады. Президентіміз сұхбат барысында тілшімен қоғам өміріндегі түйткілді мәселелер туралы емін-жарқын ағынан жарылып, ойын ортаға салды. 

Тарихты жасайтын қай қоғамда болмасын, тұлғалар болып табылатындығы баршамызға белгілі. Сондықтан да, Президентіміз биылғы жылы әйгілі ғалым Қаныш Сатпаевтың туғанына 125 жыл толатындығын, елеміздің батырлары Сағадат Нұрмағамбетов пен Рахымжан Қошқарбаевтың 100 жылдығын барша қауым болып атап өтетіндігімізді тілге тиек еткендей болды. Елімізді тұтастандырушы фактордың бірі, ол ұлт тарихы болып табылатын болса, Қазақстан тарихының көптомдығын әзірлеу ісі биыл аяқталатындығын айтты. 

«Халық үніне құлақ асушы мемлекет» Концепциясын жүзеге асыруды 2019 жылы Президент болып сайланғаннан бастағандығын айта келе, елімізде демократияландыруға нақты көрінісі ретінде, былтыр 700 ге жуық ауыл әкімі сайланды, - дейді. Бұл үрдіс алдағы жылдарда жалғасатындығына баса назар аударды. Сонымен қатар, ұлттық құрылтайдың кезекті отырысы көктемнің басында шақырылып, еліміздің мәдени-рухани дамуының жылдық ұстанымдары осы уақыттарда айқындалады, - деп айтты.

Қазақстанда 2022 жылдан бастап, саяси – құқықтық өмірімізде үлкен өзгерістердің басталғандығын және бұл істің болашақта тереңдей түсетіндігін, билікті бір лауазымды тұлғаның қолына шоғырландырмай әр түрлі билік тұтқаларына беру ісі одан әрі жалғасады, - деді. Бұл да, шын мәнінде, Жаңа Қазақстанды қалыптастырудағы нақты қадамдардың бір көрініс болып табылады. 

Президент халықты ел тұтастығының бірігуіне көпшілік болып ат салысуға үндеді. Ата-бабамыздан бұрыннан келе жатқан еңбекқорлық, төзімділік, сабырлық қасиеттерін жаңа уақытта түрлендіре отыра, осыған баса назар аударуға көпшілікті шақырды. 

Қоғам өмірін толғандыратын маңызды мемлекеттік шешімдер жалпы халықтың қолдауымен жүзеге асатындығын ескерте отыра, елімізде атом элекр станциясын салу мәселесі де, болашақта халықтың талқысына салынып, референдум арқылы шешілетіндігін тағы да бір рет нықтай түсті.

Президентіміздің бұл сұхбаты мемлекет басшысы ретінде, талай жылдан бері ойландырып келе жатқанмәселелерді қозғағандығын көрсетеді.

 

А.С.Ибраева 

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының профессоры, заң ғылымдарының докторы

 

Мемлекет басшысы еліміздің оң болашағының контурын белгіледі

 

Әр адам жаңа жылдан тек жақсы жаңалықтар, өмірдің жақсаруын күтеді. Осыған байланысты мемлекет БасшысыҚасым-Жомарт Тоқаевтың бүгін жарияланған Egemen Qazaqstan газетіне берген сұхбатын еліміздің болашағынадеген үлкен үмітпен қабылдауға болады. 

Мұнда бірнеше тармақты бөліп көрсетуге болады депойлаймын. Мәселен, Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті елімізде болып жатқан проблемалар туралыашық айтты. Жүргізіліп жатқан конституциялықреформалардың басты міндеттерінің бірі неғұрлым әділжәне теңгерімді саяси жүйені қалыптастыру болды. 

Қазіргі уақытта біздің елімізде саяси реформалардыңқайтымсыздығын қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалған. Осылайша, Конституциялық сот құрылды, ол бүкіл әлемдемемлекеттік билікті теріс пайдалануды болдырмаудың еңмаңызды институты болып саналады. Айта кетейік, біріншіКонституциялық Сот 1993 жылы құрылған және өте тиімдіәрекет еткен. 

Мемлекет басшысы Президент үшін бір рет жетіжылдық мерзім туралы ереже өзгермейтінін айтты. Мәжілістің өкілеттігі едәуір кеңейтілді, ол жаңа сайлаумоделі – партиялық тізімдер мен бір мандатты округтербойынша қалыптаса бастады. Осылайша, Қазақстандағысаяси реформалар жүйелі және қайтымсыз сипатқа ие. 

Сондай-ақ, Мемлекет басшысы Қазақстаназаматтарының құқықтық сауаттылығы мен белсенділігініңартқанын айтқанын атап өткім келеді. 

Сондай-ақ, Мемлекет басшысы ұзақ мерзімдімақсаттарға, стратегиялық ұлттық идеяларға назар аударуқажеттігін ерекше атап өтті. Біздің ғасырлар бойғытарихымызды зерттеу, тарихи әділеттілікті қалпына келтіруәрқашан біздің басты міндеттеріміздің бірі болады.

Біздің тәжірибемізде прогрессивті инновациялардықолдану, Еңбек культі мен өнімді шығармашылықтықалыптастыру, білім күші мен шығармашылық ойлаудыңбасымдығы, прагматизм принципінің үстемдігі және өміргешынайы көзқарас маңызды. 

Мемлекет басшысының прогрессивті ұлт ретінде біз тек алға қарап, бізді біріктіретін және ажыратпайтын нәрселертуралы ойлауымыз керек деген тұжырымдарына ерекшеназар аудару қажет деп ойлаймын. Жалпыұлттыққұндылықтарды бірінші орынға қою керек. Бұл бірлік, ынтымақтастық, еңбекқорлық, білімге табынушылық, кәсібилік, өзара қолдау, кәсіпкерлік, бастамашылдық, адалдық, қарапайымдылық, үнемділік – нағыз азаматтармен патриоттардың құндылықтары мен қасиеттерініңжиынтығы. Олар біздің ұлтты күшейтіп, жетістікке жетугемүмкіндік береді.

 

Д.М.Баймаханова

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының доценті, заң ғылымдарының докторы

 

Жаңа Қазақстанның мемлекеттік қызметшілерінің жас және прогрессивті корпусы

2024 жылдың алғашқы күндерінде ҚР Президенті Қ-Ж. К. Тоқаев Egemen Qazaqstan газетіне сұхбат беріп, саяси, экономикалық, халықаралық және әлеуметтік салаларда Жаңа Қазақстанның дамуының өзекті тақырыптарына тоқталды.

Жалпы, мемлекет басшысын сұхбатта қозғалған барлық мәселелер бойынша өз ұстанымында қолдай отырып, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Заң факультетінің оқытушылары ретінде бізге маңызды бір аспектіге ерекше назар аударғым келеді. Мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасы жоғары білікті мемлекеттік қызметшілер даярланатын бакалавриат пен магистратурада «Мемлекеттік қызмет және әкімшілік қызмет» білім беру бағдарламасы бойынша оқытуды жүзеге асырады.

Сондықтан ҚР Президентінің қазіргі заманғы мемлекеттік қызметшілерге қойылатын талаптар туралы пікірі біз үшін аса маңызды және өзекті. Мемлекет басшысы ол үшін мемлекеттік қызметшілердің тек өз міндеттерін мінсіз атқаратын кәсіпқойлар ғана емес, бастамашылық танытып, өзгерістердің пайдалылығы мен қайтымсыздығын жеке үлгісімен дәлелдеуі маңызды екенін атап өтті. Олар тиісті білім мен құзыреттілікке ие болуы керек, жоғары адами қасиеттерге ие болуы керек, жиналуы, тәртіпті болуы керек.

Барлық деңгейдегі шенеуніктер мен Басшыларға қойылатын басты талап-олардың қолын қоғамдық көңіл-күй мен оқиғалардың импульсінде ұстау, адамдардың тілектерін тыңдау және есту, оларға уақтылы және тиімді жауап беру, дұрыс шешім қабылдау. Олар «мемлекет үшін адам емес, адам үшін мемлекет» қағидатын ұстануы керек.

Жас мемлекеттік қызметшілер туралы айта келе, Президент «жастардың атқарушы және заң шығарушы билікке жол ашқан кешенді шаралар қабылданды. Президенттік Жастар кадрлық резерві құрылды. Іріктеудің бірнеше кезеңінен өткен жас мамандар мемлекеттік қызметте басшылық лауазымдарға орналасуға мүмкіндік алды.

Саяси реформалар шеңберінде әйелдерге, жастарға және ерекше қажеттіліктері бар адамдарға сайлау партиялық тізімдеріне және депутаттық мандаттарды бөлу кезінде квота енгізілді. Көптеген жас патриоттар Мәжіліс пен мәслихаттардың депутаты бола алды, өкілді билік органдарындағы жастардың дауысы күшейе түсті. Мұндай қадамдар биліктің жаңаруына серпін берді».

Қасым-Жомарт Кемелұлы «жаңа дағдыларды меңгеріп, озық білімді тиімді қолдана алатын жастардың рөлі артып келеді. Ол прогрессивті ойлауға ие, болашаққа, прогрессивті дамуға бағытталған. Сондықтан жастардың көзқарастарының тереңдігі жоқ екендігімен келісе алмаймын. Бірақ әзірге билік құрылымдарында тәжірибе мен жаңа идеялардың бірігуі болуы керек». Жастық энергия мен жетілу даналығын тиімді пайдалана отырып, біз үлкен биіктерге жетеміз.

Президенттің Egemen Qazaqstan газетіне берген сұхбаты Қазақстанда жүргізіліп жатқан реформалардың тереңдігін және ел дамуының болашаққа басты перспективаларын тағы да көрсетті. Қазақстанның барлық прогрессивті жұртшылығы Президентті оның прогрессивті бастамаларында қолдайды.
 

 

Калишева Нәжия Хусаинқызы

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқық кафедрасының доценті, заң ғылымдарының докторы

 

Жаңа Қазақстандағы саяси реформалар

 

Егер президенттік институтты «президенттік биліктің жұмыс істеуін реттейтін конституциялық нормаларға негізделген Президенттің мемлекеттік басқару саласындағы билік өкілеттіктерінің жиынтығы» деп қарастыратын болсақ, онда Президенттің өкілеттігі мемлекетті прогресс пен қоғамдық шоғырландыру жолында жүргізетін реформаларды жүзеге асырудың өткен кезеңдері туралы өз елінің халқына есеп беру болып табылады. 

Еске сала кетейік, бұрын тұрақты саяси және әкімшілік реформалар президенттік биліктің өкілеттіктерге толы болуына әкеліп соқтырды және бұл билікті жаңарту және Қазақстанның саяси жүйесін қайта іске қосу қажеттілігін алдын ала анықтады. Осылайша, Президенттің шамадан тыс өкілеттіктері қысқартылды, Конституциялық Сот құрылып, бір жылдан бері табысты жұмыс істеп келеді, ол жүйе ішіндегі саяси тепе-теңдікті қамтамасыз етуге арналған. Айтпақшы, Конституциялық соттың шешімдері түпкілікті күшке ие, тіпті Президент оның шешімдерін, соның ішінде азаматтардың конституциялық құқықтарын тексере алмайды. Конституцияға кез келген өзгерістер мен толықтырулар республикалық референдумға немесе Парламенттің қарауына Конституциялық Соттың тиісті қорытындысы болған кезде ғана шығарылуы мүмкін, Конституциялық Соттың он бір судьясының алтауын, яғни көпшілігін Парламент палаталары тағайындайды, ал төрағаны Президент тағайындаса да, тек Сенаттың келісімімен ғана тағайындайды. 

Елдің Негізгі заңында принципті ұстанымдар біржақты бекітілген. Мысалы, Негізгі Заңның 91-бабында Конституцияда белгіленген мемлекеттің тәуелсіздігі, Республиканың біртұтастығы мен аумақтық тұтастығы, оны басқару нысаны, Республика қызметінің негізгі қағидаттары және, атап айтқанда, Президент үшін бір жеті жылдық мерзім туралы ереже көрсетілген.Мысалы, Негізгі Заңның 91-бабында Конституцияда белгіленген мемлекеттің тәуелсіздігі, Республиканың біртұтастығы мен аумақтық тұтастығы, оны басқару нысаны, Республика қызметінің іргелі қағидаттары және, атап айтқанда, Президент үшін бір рет жеті жылдық мерзім туралы ереже өзгермейтініайтылған.

Диалог пен адам құқықтарын қорғау тетігі жаңа дамуға ие болды. Парламент пен мәслихаттарды қалыптастыру жүйесі өзгертілді, реформалар нәтижесінде Мәжілістің өкілеттіктері едәуір кеңейтілді, ол жаңа сайлау моделі – партиялық тізімдер мен бір мандатты округтер бойынша қалыптаса бастады. 

Осылайша, билік жүйесі кезең-кезеңімен орталықсыздандыру жолымен қозғала бастады. Жаңа 2024 жылдың басында Қазақстан Президенті Қ.-Ж. Қ. Тоқаев өткен жылды қорытындылап, шындықтар мен перспективаларды белгілегені қуантады.

Мәселен, «Казахстанская правда» газетіне берген сұхбатында ҚР басшысы Қ.-Ж. Тоқаев саяси жүйені жаңғыртудың негізгі сәттеріне баса назар аударды: азаматтардың осал санаттарын кешенді қолдауға бағытталған әлеуметтік кодексті енгізу туралы, зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін адамдарға арнайы төлемдерді бекіту туралы, табиғат қорғау қызметтерінің қызметкерлеріне өмір мен денсаулыққа қауіп төндіргені үшін қосымша ақы белгілеу туралы. медицина қызметкерлерінің, мектептер, колледждер, балабақшалар педагогтарының жалақысын көтеру, балаларға Ұлттық қордан аударымдарды реттейтін заң қабылдау туралы. Елдің әлеуметтік саласындағы реформалау үшін маңыздылығы негізгі экономикалық көрсеткіштерді, оның ішінде инфляция деңгейін ескеретін ең төменгі жалақыны айқындаудың жаңа әдістемесін қабылдау болып табылады.

Мемлекет басшысы кең ауқымды қоғамдық диалог (Ұлттық құрылтай құру) негізінде саяси реформалар процесін бастады. Идеологиялық сала мәселелерін талқылау, ұлттың жаңа сапасын қалыптастыру, қоғам құндылықтары жүйесін жаңарту үшін пайдалы алаң Ұлттық құрылтай отырыстары болды, олар ҚР Президентінің айтуынша, жазда дәстүрлі түрде өтті, бірақ биылғы отырыс болады.Осылайша, бірінші тоқсан ішінде елдің экономикадағы, қоғамдық-саяси және гуманитарлық салалардағы негізгі күн тәртібі қалыптастырылатын болады. Мемлекеттің ұлттық мүдделерін ескере отырып, сындарлы және теңгерімді сыртқы саясат жалғастырылатын болады. 2024 жылы елімізде бірқатар өкілді саммиттер мен форумдар өтеді.

Ел азаматтарының биліктің іс-әрекетіне деген сыни көзқарасын қалай білдіре алатындығына қатысты Мемлекет басшысы жауап ретінде елде заң үстемдік етуі керек деген ұстанымды атап өтті: бейбіт наразылықтарға жол беріледі, бірақ жаппай тәртіпсіздіктерге жол берілмейді және қатаң түрде басылады. Елде бейбіт жиналыстар, өтініштер беру және қарау тәртібі туралы демократиялық заңдар бар. «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасына сәйкес Президент мемлекеттік органдардан қоғамдық пікірді ескеруді талап ететін болады. Барлық деңгейдегі шенеуніктер мен Басшыларға қойылатын басты талап – «мемлекет үшін адам емес, адам үшін мемлекет» қағидатынұстану. 

Мемлекет Басшысы қарсы тұруға тырысатын объективті және субъективті сипаттағы көптеген сын-қатерлер бар. Мәселен, елдегі қос билікке қатысты мәселеге нүкте қойылды. Президент Конституцияға сәйкес елдің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайды, мемлекеттің жоғары лауазымды адамдарын, Қарулы Күштердің жоғары қолбасшылығын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады. Мемлекет басшысы Жоғарғы Бас қолбасшы болып табылады. 

Мен өз әріптестерімнің, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дің Заң факультетінің профессорлық-оқытушылық құрамы Президент Қ-Ж.Қ. Тоқаевтың беделі жоғары деңгейде екенін санаймыз және білдіреміз. Ол Тәуелсіз Қазақстанның 30 жылдығында салынған оңды жоққа шығармай, саяси жүйені де қайта іске қосып, қоғамдық консенсусты қамтамасыз ете алды және саяси жүйеге жаңа серпін бере алды, осы жүйеден қалыптасқан белгілі бір теріс жинақтарды алып тастап, оны жаңғыртуды бастады.

#Токаев #президент #итоги #интервью #2024год