Березин Владимир Элеазарович

8 сәуір, 2024

Биология ғылымдарының докторы (1988), профессор (2002), атақты вирусолог, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Микробиология және вирусология институтының директоры (1995-2008), және Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясының Медицина және биология ғылымдары бөлімінің академик-хатшысы (2002-2003). 1953 жылы 11 қарашада Алматы қаласында дүниеге келген. 1969 жылы Алматы қаласындағы №40 орта мектепті бітіріп, С.М. Киров. Атындағы ҚазМУ-не оқуға түсті. 1975 жылы биология факультетінің микробиология кафедрасын үздік бітірді. Ғылыми зерттеулермен, биология ғылымдарының докторы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Е.С. Исаева басқарған Қазақ КСР ҒА-ның Микробиология және вирусология институтының вирустар биохимиясы зертханасында үшінші курсында айналыса бастады. Академик М.Х. Шигаеваның айтуы бойынша, Владимир Березин әрқашан белсенді және мақсатты,  барлық жерде табысқа жетті: оқуда, ғылымда, музыкада. Оның әртістігі мен музыкалық қабілеті «Бигл» вокалды-аспаптық ансамблінде өз көрінісін тапты, бірақ бәрібір ғылым Владимир үшін басты нәрсе болып қала берді. 1975 жылы Қазақ КСР Ғылым академиясы Микробиология және вирусология институтының вирустар биохимиясы зертханасына аға лаборант болып жұмысқа қабылданды. 1978 жылы кіші ғылыми қызметкер лауазымына конкурстан өтіп, сырттай аспирантураға түсіп, Д.И. Ивановский атындағы Ресей медицина ғылымдары академиясы, Вирусология институтының физика-химиялық зерттеу әдістері зертханасына жіберілді, онда ол биология ғылымдарының докторы, профессор И.Г. Харитоненков жетекшілігімен тұмау вирусының гликопротеидтерінің олигосахаридтік тізбектерінің биологиялық рөлі туралы зерттеулер жүргізді. 1980 жылы Мәскеуде «вирусология» мамандығы бойынша кандидаттық диссертациясын сәтті қорғады. 1981-1983 жж Қазақ КСР ҒА Микробиология және вирусология институтында вирустар биохимиясы зертханасының ғылыми қызметкері болып жұмыс істеді және тұмау вирусының құрылымдық компоненттерінің биологиялық қасиеттерін зерттеу саласында ғылыми зерттеулерді жалғастырды. 1983 жылы аға ғылыми қызметкер лауазымына конкурстан өтіп, Д.И. Ивановский атындағы КСРО Медицина ғылымдары академиясының Вирусология институтының докторантурасына жіберілді. 1983-1988 жж. вирустар физиологиясы зертханасында (зертхана меңгерушісі академик В.М. Жданов) және субвирустық құрылымдар зертханасында (зертхана меңгерушісі, профессор В.М. Зайдес) жұмыс істеді. Бұл кезең әсіресе жемісті болды. В.Э. Березин тұмау вирусына қарсы вакцина жасау технологиясын жасау, адамның иммун тапшылығы вирусын анықтауға арналған Кеңес Одағында алғашқы диагностикалық тестілеу жүйелерін құру, антигендердің құрылымдық және биологиялық сипаттамаларын зерттеу, бірқатар қабықшалы вирустар (гепатит В, тұмау, парагрипп, венесуэлалық энцефаломиелит, кене энцефалиті), суббірлік вакцина препараттарын құрастыру принциптерін әзірлеу бойынша ғылыми зерттеулер жүргізді. Қазақстанға оралғаннан кейін 1988-1990 жж. ҚР ҰҒА Микробиология және вирусология институтында жетекші ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді, 1990 жылы институтта вирусқа қарсы қорғаныс зертханасын ұйымдастырды. Бұл зертхананың негізгі бағыты адам мен жануарлардың жиі кездесетін вирустық инфекцияларымен күресу үшін диагностикалық және профилактикалық препараттарды әзірлеу, оның ішінде адамның иммун тапшылығы вирусының, тұмау вирусының, Ньюкасл ауруы вирусының оңайлатылған ферментті иммуносорбенттік диагностикасының тест-жүйелерін құру, сондай-ақ тұмау вирусына, Ньюкасл ауруы вирусына және құс кокцидиозына қарсы суббірлік вакциналарды жасау болды. Алынған нәтижелер 1988 жылы Д.И. Ивановский атындағы КСРО о медицина ғылымдары академиясының Вирусология институтында қорғалған «Қапталған вирустардың құрылымдық белоктарының антигендік және иммуногендік қасиеттері» тақырыбындағы докторлық диссертацияға негіз болды. Болашағы зор, белсенді, кең эрудитті, жас биология ғылымдарының докторы Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы Президиумының қаулысымен 1995 жылы Микробиология және вирусология институтының директоры болып тағайындалды. Владимир Елеазарұлы вирусология саласында жаңа бағыттарды дамытып, шетелдік ғалымдармен ғылыми байланыс орнатуға үлес қосып, қазақстандық вирусологияны әлемдік деңгейге шығаруға көп күш жұмсады. 2000-2002 жж – Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Жоғары ғылыми-техникалық кеңестің мүшесі. 2001 жылдан - ғылым және техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлықтарын беру жөніндегі комиссияның мүшесі. Біраз жылдар бойы халықаралық сарапшылар тобының мүшесі болды және INTAS және INCOCOPERNICUS ғылыми жобаларына сараптама жүргізді. Сонымен бірге ғылымның көшбасшысы бола отырып, В.Э. Березин микробиология және вирусология саласындағы бес іргелі ғылыми-зерттеу бағдарламасын, ХҒТК, CRDF, IPP бағдарламалары бойынша алты халықаралық жобаны және республикалық ғылыми-техникалық бағдарламалардың көптеген жобаларын басқарды. В.Э. Березиннің  Ғылыми қызметінің негізгі бағыттары, вирусқа қарсы иммунитеттің қалыптасу механизмдерін зерттеумен, вирустық инфекцияларды диагностикалау және алдын алу үшін тест-жүйелер мен вакциналық препараттарды құрумен, өсімдік және микробтық текті вирусқа қарсы және иммуностимуляциялаушы жаңа препараттарды іздеу, адам мен жануарлар популяциясында вирустық инфекциялардың пайда болуы мен таралуының проблемалары, вакцина мен диагностикалық препараттарды жобалаудың нанотехнологиясының принциптерін әзірлеумен байланысты. В.Э. Березин 230-дан астам ғылыми еңбектің, оның ішінде монографияның, Қазақстандағы вирусология бойынша тұңғыш оқу құралының авторы, генетика, молекулалық биология, вирусология және иммунология бойынша қазақша-орысша терминологиялық сөздіктің бірлескен авторы. Бес патенттің және өнертабысқа 10 авторлық куәліктің авторы. Владимир Елеазарович ағылшын тілін жетік меңгерген, Францияда, Бельгияда, Ұлыбританияда, Ирландияда, Португалияда, Чехияда, Испанияда, Австрияда, Канадада өткен халықаралық конференциялар мен симпозиумдарда бірнеше рет баяндама жасаған. Бірқатар халықаралық ғылыми қоғамдардың мүшесі: Ұлыбританияның иммунологтар қоғамы, Еуропалық вирусологтар қоғамы, американдық паразитологтар қоғамы, Еуропалық ветеринарлық вирусологтар қоғамы. Оның жетекшілігімен бір ғылым докторы мен төрт ғылым кандидаты дайындалды. Ғылым мен техниканың дамуына ерекше үлес қосқан ғалымдарға арналған Мемлекеттік стипендияның иегері «Қазақстан ғылымының дамуына қосқан үлесі үшін», «Қазақстан Парламентіне 10 жыл» медальдарымен марапатталды.

Басқа жаңалықтар