КСРО-ның еңбек сіңірген спорт шебері, екі дүркін Олимпиада ойындарының чемпионы, екі дүркін әлем чемпионы, алты дүркін Еуропа чемпионы Надежда Ольхова – кеңестік әйелдер баскетболының тарихындағы ең үздік шабуылдаушы қорғаушылардың бірі ретінде кеңестік баскетбол шежіресін көптеген жарқын беттермен толықтырды.
Надежда Александровна Ольхова (қыз кезіндегі тегі Баранова) 1952 жылы 9 қыркүйекте Алтай өңірінің Барнаул қаласында дүниеге келген, Барнауылдағы № 40 гимназияда оқыған. Мектептің баскетбол командасы Оқушылар спартакиадасында екінші орынды иеленді, бойы аса биік емес, 174 см болса да, киевтік «Динамо» жаттықтырушысы және алматылық Владилен Иосифович Моршининге 16 жасар тоғызыншы сынып оқушысының ойыны ұнайды. Бұған дейін алматылық «Буревестник» командасы бірінші лигада қарапайым ойнайтын. 1967 жылы Удмуртиядан Моршининнің келуімен жағдай өзгерді. 1972 жылы «Буревестник» «Университет» студенттік клубы болып, жоғарғы лигаға кірді. Команданың үздік жетістіктері: КСРО чемпионатында 5-орын (1986 ж.), КСРО халықтарының VII Спартакиадасында 4-орын (1979). Бірнеше жылғы қажырлы жаттығулардан кейін, Надежда шабуылдаушы қорғаушы ретінде қашықтықта допты жақсы лақтыруға, жоғары жылдамдыққа, ептілік пен ұтқырлыққа ие болды. Ол командаға берік орныққаннан кейін жаттықтырушысы Лидия Владимировна Алексеева оны ұлттық құрамаға шақырды, бірден VII жазғы Универсиаданың чемпионы атанды (1973). Ұлттық құрамамен бірге 1974 жылы Италияда – Сассари, Нуоро, Кальяриде алғаш рет Еуропа чемпионы атанды. Ең көп ұпай саны – 17, Надежда Германиямен ойында (106:47), Италиямен финалдық ойында (81:32) 8 ұпай әкелді. 1975 жылғы әлем чемпионаты Колумбияның Богота, Кали және Букараманга қалаларында өтті. КСРО чемпион атанып, Жапония екінші, Чехословакия үшінші орын алды. Надежда үшін ең нәтижелі болғаны Италиямен өткен финал (85:49) болды – 20 ұпай. Онда ол чемпионаттың үздік қорғаушысы болып танылды, әлемнің символдық командасына енді және «Әлем чемпионатының аруы» атағын алды. Осыдан кейін ол медальдармен бірге «Баскетбол аруы» сияқты арнайы атақтар мен сыйлықтарды жиі алып келді: «Мен орындықтарда және басқа командаларда сүйкімді қыздар бар екенін көрдім, сездім, білдім. Нағыз сұлулар. Бірақ «Баскетбол аруы» атағы маған бұйырды. Бұл менің баскетболда бір нәрсеге лайық болғанымды білдірді. Мен ойын барысында, дәл сол жерде көзге түсіп отырдым». Келесі жыл Надеждаға үшін жетістігі мол, қуанышты жыл болды. КСРО-ның еңбек сіңірген спорт шебері атанды, С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің философия-экономика факультетін бітірді, екінші рет Еуропа чемпионы және тұңғыш рет Олимпиада чемпионы атанды. Еуропа чемпионаты Францияның Мулен, Виши, Монт-Дор және Клермон-Ферран қалаларында өтті. Үздік үш жеңімпаз – КСРО, Чехословакия және Болгария болды. Румыниямен ойында (127:60) Надежда 14 ұпай, Польшамен ақтық ойында (95:46) – 15 ұпай жинады. 1976 жылы Монреальда әйелдер баскетболы олимпиадалық дебют жасады; КСРО, АҚШ, Болгария, Чехословакия, Жапония және Канада қатысты. Кеңестік команда бес матчта жеңіске жетті, онда Надежда тиімді ойын көрсетті, ол қорғаныс жұмыстарына атсалысты, шабуылға төтеп берді, команданы басқарды, қарсыластарын жаңылдырды, бала кезінен бастап үйренген әдістерді қолданып, доп алмасып отырды, шеңберге допты алыстан тастады; сөйтіп, команданың қазынасына 56 ұпай жинады. Американдықтармен матчта Олимпиада чемпионы мерзімінен бұрын анықталды – Кеңес спортшылары жеңіске жетті (112:77), ал Надежда 16 ұпай жинады. Бірақ ол өзіне сын көзбен қарайтын: «Мен ұлттық құрамаға келіп, бірден ойынды бастап кететін спортшыларды көрмедім. Мен де бірден ойнап кеткен жоқпын, тек 1976 жылғы Олимпиадада өзімді бастапқы бестікте толыққанды ойыншы ретінде сезіндім». 1977 жылғы Универсиадада КСРО құрамасы тағы да жеңіске жетті. 1978 жылы Польшаның Конин, Торун, Зелен Гур, Познань қалаларында өткен Еуропа чемпионаты да алтын әкелді. Надежда ең көп ұпайды Германиямен ойында (120:57) – 24-ке дейін, ал финалда – Венгриямен ойында (119:72) – 6 ұпай жинады. 1980 жылы екі тамаша жеңіске жетті: Олимпиада және Еуропа чемпионатында. Жаттықтырушылар Лидия Алексеева мен Владимир Желдин 1980 жылы Мәскеуде өтетін XXII жазғы Олимпиада ойындарына мықты спортшыларды шақырды. Топтық кезеңде кеңестік спортшылар әр кездесуде барлық қарсыластарын ірі есеппен ұтып, финалда Болгария құрамасын оңай жеңді. Ольхова тегін алған Надежда Олимпиадада онша нәтижелі ойын көрсетпеді, бірақ ол командада жақсы ойнады және көптеген сәтті соққыларды қолдады. 1980 қыркүйекте ЕЧ Югославияның Маглай, Босанский Брод, Приедор және Баня Лука қалаларында өтті. Надежда Чехословакиямен ойнап (94:62) 20 ұпай, ал финалда Польшамен (95:49) 17 ұпай жинады. 1981 жылы Италияның Анкона мен Сенигалия қалаларында өткен Еуропа чемпионатында үздік үштікті түйіндеді: КСРО, Польша және Чехословакия. Ең бастысы, Надежда Болгариямен ойында (111:78) 22 ұпай жинады. 1983 жылы Бразилияда өткен әлем чемпионаты Сан-Паулу, Рио-де-Жанейро және Порту-Алегреде өтті. Үздік жеңімпаздар үштігіне келесі елдер кірді: КСРО, АҚШ, Қытай үшінші орынға жайғасты. Ең көп ұпай саны – 22, Надежда оны Конгомен ойында (117:40) жинады. 1983 жылғы Еуропа чемпионаты бір айдан кейін Венгрияда өтті: Мишкольц, Залаэгерсег, Будапешт. Шуваеваның ФИБА есебінде Надежда Италиямен өткен ойында (83:53) өзін барынша айқын көрсетіп, 19 ұпай жинады деп жазылған. Ол үнемі С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің «Университет» командасында ойнады, Алма-Ата. Ойынды аяқтаған Надежда Ольхова Қазақ КСР Мемлекеттік спорт комитетінде республикадағы барлық баскетболды бақылайтын мемлекеттік жаттықтырушы болды.
Надежда Александровна Ольхова – Олимпиада ойындарының чемпионы (1976, 1980), әлем чемпионы (1975, 1983), Еуропа чемпионы (1974, 1976, 1978, 1980, 1981, 1983), Универсиада чемпионы (1973, 1977). «Халықтар достығы» және «Құрмет белгісі» ордендерімен, «Еңбектегі ерлігі үшін» медалімен марапатталған (1985).
Басқа жаңалықтар
