МЕДЕУ АХМЕТҚАЛ

27 сәуір, 2024

Географ, геоморфолог, география ғылымдарының докторы (1994), профессор (1998), Халықаралық Экология, Адам қауіпсіздігі және табиғат ғылымдары академиясының академигі (2003), ҚР көрнекті ғалымдарына Мемлекеттік ғылыми стипендия лауреаты (1999-2000). 1950 жылы 20 желтоқсанда Талдықорған облысы Мұқра ауылында дүниеге келген. С. М. Киров атындағы ҚазМУ география факультетін бітірген (1977). Университетті бітіргеннен кейін-Талдықорған қаласының облыстық комсомол комитетінде нұсқаушы. 1978 жылы Қ. И. Сәтбаев атындағы Геологиялық ғылымдар институтының геоморфология бөлімінің инженерлік геология зертханасына жұмысқа шақырылды. 1987 жылдан бастап – География институтының аға ғылыми қызметкері, директордың орынбасары (1989-1994), гляциология зертханасының толық емес меңгерушісі (1992-1995), бас ғылыми қызметкер (1995-2000). Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ геоморфология кафедрасының меңгерушісі (2000-2001). 2001 жылдың сәуірінен бастап-География Институтының директоры. Докторлық және кандидаттық диссертацияларды қорғау жөніндегі мамандандырылған кеңестің төрағасы, "Жер туралы ғылымдар, металлургия және байыту орталығы" АҚ ғылыми-техникалық кеңесінің мүшесі, География жөніндегі халықаралық ғылыми-үйлестіру кеңесінің мүшесі (Мәскеу).

А. Медеудің ғылыми қызметі Қазақстанның сейсмоактивті таулы аумақтарының жағдайына қатысты экзогендік қатардың (сел, көшкін, құлау) стихиялық бірақ-жойқын процестерін басқарумен байланысты. Ол басқару мәселесіне жаңа ғылыми тәсіл әзірледі, оның негізін сел кеңістігінің таралуы мен қалыптасуының заңдылықтарын, аумақтың сел қаупін болжамды бағалауды, сондай-ақ қалыптасқан және жобаланған инфрақұрылымның сел процестеріне әсер ету сипатын анықтайтын сегменттер (білім мен ақпарат пен іс-қимыл блогы) құрайды. Бұл жұмыстардың логикалық жалғасы - "қауіпсіздік" саласындағы зерттеулер.

Бұл мәселені таулы және тау бөктеріндегі аумақтарды шаруашылық игеруге қатысты шешу жоспарында халықтың, әлеуметтік-экономикалық мақсаттағы объектілердің, жердің қауіпті процестердің жойқын әсерінен қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі қағидаттары мен стратегиялық тәсілдері ғылыми негізделген. Мәселенің тұжырымдамалық шешімі пайда болу және әсер ету тәуекелін бағалау арқылы сел тәуекелін бағалау және басқару бойынша ол толыққанды әзірлемелерді шығару негізінде айқындалады. Теориялық және әдіснамалық ұсыныстар сел қаупін қолайлы деңгейге дейін төмендетуге бағытталған.

Ғалымның ғылыми көзқарасының тағы бір маңызды бағыты-экология, динамикалық геоморфология, инженерлік геология мәселелерін шешу үшін рельефтің табиғи-антропогендік процестерін зерттеу. Қазақстанның қазіргі заманғы рельефінің дамуын көрсететін бұл әзірлемелер елдің әртүрлі өңірлерінде орналасқан табиғи ортаны және әлеуметтік-экономикалық мақсаттағы объектілерді қорғау схемаларын жасау кезінде ескеріледі.

А.Медеудің ғылыми-әдістемелік басшылығымен селден қорғау іс-шараларының тәжірибесінде алғаш рет 1997 жылы "Қазселденқорғау" ММ М. Мәметова мұздығының етегіндегі № 6 көлді босату арқылы селеқауіпті жағдайдың алдын алды. Жоба ҚР Үкіметінің арнайы қаулысына сәйкес жүзеге асырылды.

А. Медеу-Қазақ КСР аумағының селеқауіпсіздігін фондық бағалау картасын (1988), Қазақстанның геоморфологиялық картасын (1991) және Жетісуды (1997), Жетісудың жаңа тектоника картасын (1997), ТМД геоморфологиялық процестерінің картасын және іргелес аумақтарды (2000) негізгі құрастырушы.

"Қазақстан Республикасының Ұлттық атласы" үш томдық және "Қазақстан Республикасы" монографиясының үш томдық Бас редакторы және фундаменталды еңбектің жауапты орындаушысы (2004 - 2006).

Қазақстанның, жақын және алыс шетелдердің басылымдарында 100-ге жуық ғылыми еңбектердің авторы.

Оның жетекшілігімен үш докторлық және он кандидаттық диссертация қорғалды.

Ахметқал Медеу "Қазақстанның ғылымын дамытудағы еңбегі үшін" төсбелгісімен (2001), "Н.К. Рерих атындағы экология саласындағы еңбегі үшін" (2008), "ҚР Қоршаған ортаны қорғау органдарын ұйымдастыруға 20 жыл" (2008) медальдарымен марапатталған.

 

Басқа жаңалықтар