Адам папиллома вирусы және одан қорғану жолдары

Адам папиллома вирусы дегеніміз не және одан өзі­мізді қалай қорғаймыз? Бұл вирус жиі кез­де­седі. Негізінен, вирусты жыныс­тық қатынас ба­рысында жұқты­рады, сонымен қатар тұрмыстық жағдайларда да жұқтыру мүмкін­ші­лігі жоғары. Көбіне вирусты жұқтыр­ған­да (жұқтырған) адам бұл вируспен зақымданғанын білмей де қалады, өйткені вирус өзі­нің клиникалық көріністерін айқын көрсетпеуі де мүмкін.

Папиллома вирусы не­ме­се адам папил­ло­ма ви­русы (АПВ) – папиллома ви­рустық топтардан құ­рал­ған. Бес тұқымдас­тық­тан шыққан 27 түрі кез­де­седі, 200-ден астам типтес вирустық топ, вирустың кей­бір штамдары онко­ло­гия тудыруы мүмкін.

Адам папиллома ви­ру­сы (АПВ) – өзімен-өзі кетіп қалмай, жатыр мойнының жасушаларына көптеген өзгерістер алып келуі мүм­кін. Сондай-ақ ракалды қабынуларға да, уақтылы ем­делмеген жағдайда жа­тыр мойны обырына алып келуі мүмкін. Статистикаға сүйінсек, папиллома ви­ру­с­­ын жұқтырған адамдарда инкубациялық кезең бір­не­ше айлардан 10-15 жылдың ішінде жатыр мойны обы­ры­ның өршуіне алып келуі мүмкін. Ең қауіп туды­ра­тыны – 6, 11, 16, 18 тұқым­дас­тықтан туындайтын вирустар тобы.

Адам папиллома ви­ру­с­ын қалай анықтауға бола­ды? Вирус папилломасы терінің шырышты, кілегейлі қабықтарында білінбейтін кішкене өсінділердің пайда болуымен ерекшеленеді. Жы­ныстық мүшелердің шы­­рышты қабаттарында да үшкірленген конди­ло­ма­лар, өсінділер байқалуы ықтимал. Теріде сүйел, ұшық, өсінділердің пайда болуымен ерекшеленеді. Уақтылы емделмесе осы айтылған жатыр мойны обы­рына алып келуі мүм­кін. Жұғу жолдары – тұр­мыс­та жанасқанда, жы­ныс­тық жолмен, жүкті әйел­ден ішіндегі балаға жұ­ғады. Осыған орай, дә­рігерлер дабыл қағуда. Өйт­­кені статистикаға сүй­ен­­сек, Қазақстанда жатыр мойны обыры таралуы бо­йынша барлық жастағы әйел­дердің арасында сүт безі обырынан кейін екінші орында тұр және 25-44 жас аралығындағы әйелдерде көп кездесіп, өлім-жітімге алып келуде. Қазақстанда жыл сайын 1900-ға жуық әйел жатыр мойны обы­ры­мен тіркеліп, жылына 600-ден астам әйел осы ке­сел­ден қайтыс болуда.

Аурудың алдын алу ша­ралары:

- күмәнді адамдармен жы­ныстық қатынасқа түс­пеу;

- иммунитетке мән бе­ру, жыныстық ағзаларды та­за ұстау, жарақат ал­мау­ға, қабынуға жол бермеу. Адамның иммунитеті жо­ғары болса, вирусты әл­сіретіп басып жоюы мүм­кін. Ал егер иммунитеті күрт төмендесе, онда ви­рус­тың әсері жоғарылап, а­с­қынуларға алып келуі ықтимал;

- әйел адамдарға уақ­ты­­лы, жылына екі рет дә­рі­герге көрініп, тиісті зерт­ха­на­лық зертпеге анализ тапсырып отырғандары дұрыс;

- ең бастысы, АПВ-ны ал­­дын алудың негізгі жолы – вирусқа қарсы екпе алу.

Адам папиллома ви­ру­сы­на қарсы вакцина жатыр мойны обырынан қор­ғай­ды, сонымен қатар адам ви­рус папилломасына қар­сы вакцина әйелдің бала туу қабілетіне әсер ет­пей­ді.

АПВ-ға қарсы вак­ци­на­циялау әлемнің 135 елінде жүргізіледі, сондай-ақ көр­шілес елдерде, 2013-14 жылдардан бастап Өз­бекстанда, Қырғызстанда, Түрікменстанда, Ресейде де жүргізілуде. Әлемдік дең­гейде АПВ-ға қарсы вакцина өзінің тиімділігін дәлелдеген. Сонымен бір­ге жасөспірім қыздар ара­сын­да вакцинациялаудан кейінгі жағымсыз реак­ция­лар тудырғаны жөнінде дәйек тіркелмеген.

Қазақстанда адам па­пи­ллома вирусына қарсы вакцинациялау 11 жастағы қыздарға жасалады. Се­бебі Дүниежүзілік ден­сау­лық сақтау ұйымының де­рек­тері бойынша АПВ вак­цинасын ерте жаста, яғни 9-14 жас ара­лы­ғын­дағы жасөспірім қыздар арасында қолдану ба­рын­ша тиімді.

Вакцина білім беру ұйым­­дарындағы егу ка­би­неттері арқылы тегін жүр­гі­зіледі. Вакцинациялауға ата-анасынан немесе қам­қоршыларының ақ­па­рат­тан­дырылған келісім­де­рі­мен жүргізіледі. Сонымен қатар вакцинациялауға ден­саулығында ақауы жоқ, сау балаларға дәрігердің тексерулерінен кейін, қар­сы көрсетілімдері бол­ма­ған жағдайда жүргізіледі. АПВ вакцинасы иммунитеті төмендеп, әлсіреген адам­дар үшін де қауіпсіз. Вак­ци­нация Гардасил вак­ци­насымен жүргізіледі, алты ай интервалымен екі рет егіледі.

Тағы бір қуантатын жайт, Қазақстан Рес­пуб­ли­касы бас мемлекеттік са­ни­тариялық дәрігерінің 2024 жылғы 17 қыр­қүйек­те­гі №11 қаулысында ата-ана­лардың (заңды өкіл­де­рі­нің) ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін 12 жастан бастап, 13 жас 11 ай 29 күнді қоса алғанға дейінгі жастағы қыздарға АПВ-ға қарсы толықтыра вакцинациялау жүр­гі­зі­ле­тінін хабардар етеміз.

Жасөспірім қыздарға АПВ-ға қарсы вак­ци­на­ция­лау туралы шешім қа­был­дата отырып, сіз оларды болашақта онкологиядан қорғайсыз.

Асима ИСЕМБАЕВА,

Әуезов аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы

Алматы қаласы