Асқақ арман мен қайсар рух жемісі

Тәуелсіздік – біз­дің ұрпақтың бағына бұйырған үлкен бақыты, халқымыздың мәңгілік құнды­лығы. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Респуб­ликасы Жоғарғы Кеңесінің жетінші сессиясында Парламент депутат­та­ры «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» конституциялық заңын қабылдады.

1991 жылы 16 жел­тоқ­санда әлем картасында жаңа, жас – Қазақстан Рес­публикасы пайда бол­­ды. Қазақ елі ға­сыр­лар бойы ата-баба­ла­ры­мыз арман еткен тәуел­сіз­дікке қол жеткізді. Тәу­елсіздік мерекесі әр жылдың 16 желтоқ­са­нын­да атап өтіледі. Еге­мен­ді­гін алған еліміздің өз пре­зиденті, ұлты мен ұлы­сы, салты мен дәс­түрі, мәдениеті мен эко­но­микасы болды. Сөйтіп, 1991 жылы 16 желтоқсан республиканың Тәуел­сіз­дік күні ретінде бүкіл әлем­ге танылды. Бұл – қа­зақ тарихындағы ға­сыр­лар бойы аңсаған ар­манның орындалған күні. Тәуелсіздік – ең алдымен, қазақ халқының бостан­дық­қа ұмтылған асқақ ар­мандары мен қайсар рухының жемісі.

Қазақстан 1991 жылы 21 желтоқсанда ТМД-ға қосылғанын мәлімдеп, Алматы декларациясына қол қойды. Мемлекеттің тәуелсіздігін қамтамасыз ету мақсатында 1992 жыл­­ғы қаңтарда елі­міз­дің ішкі істер әскері құ­рыл­ды.

Қазақстанның тә­уел­­­сіз­дігін ресми түрде ал­ғаш 1991 жылы 26 жел­тоқ­санда АҚШ мо­йын­­дады, одан кейін Қы­тай, Ұлыбритания, Моң­ғо­лия, Франция, Жа­­по­ния, Оңтүстік Ко­рея, Иран Ислам Рес­пуб­ликасы және т.б. мем­ле­кеттер мойындады. Түр­кия алғаш болып Қа­зақстанда өз елшілігін ашты. Тәуелсіз мемле­кет­ке айналу қазақ хал­қына үлкен серпіліс, күш берді, респуб­лика­мыз­дың өз еркімен алға ұм­тылуына, мемлекет бо­лып өркендеуіне дара жол ашылды.

Қазақстан 1992 жылы 2 наурызда БҰҰ-ның то­лық құқылы мүшесі атан­ды. БҰҰ-ның 46-шы сес­сия­сының шешімімен ұйы­мның 168-ші мүшесі бо­лып тіркелді. 1992 жыл­­­ғы 4 маусымда Жо­ғар­ғы Қеңестің сессиясы рес­публиканың жаңа Мем­ле­кеттік Туы мен Ел­таң­басын бекітті. Сол жы­лы 11 желтоқсанда Мем­ле­кет­тік Әнұранның мәтіні бекітілді (2006 жылы 7 қаң­тарда «Мем­ле­кеттік рә­міздер ту­ралы» жар­лық­қа толық­ты­рулар мен өз­герістер енгі­зіл­ді). Со­нымен қатар Х­а­лық­­ара­лық валюта қо­ры­на, Ха­лықаралық ре­­­­­­конс­­трукция және даму бан­­­кіне, Дүние­жү­зі­лік банк­­тің, Халықа­ра­лық да­­му ассоциа­ция­сы­ның, Ин­вес­­ти­цияға ке­піл­дік бе­ретін көпжақты агент­тік­тің, Инвести­ция­лық та­­ластарды шешу жө­нін­дегі халықаралық ор­та­лық­тың, Дүние­жүзі­лік ден­­саулық сақтау ұйы­­мының мүшесі бол­ды. Дүниежүзі қазақ­та­ры­ның басын біріктіру мақса­тын­да Қазақстанда 1992-2017 жылдар ара­лы­ғында шақырылған бес құрыл­тай­дың тарихи ма­ңызы ерекше. Бұл бас­қосу қа­зақ халқының жаңа мың­жыл­дыққа бір­тұ­тас ұлт ре­т­інде нық қадам бас­қа­нының бел­гісі болды.

Ұлттық валюта – тең­ге 1993 жылы 15 қа­ра­шада айналымға енді. Қай елдің болсын ва­лю­тасы сол елдің заманауи саяси-экономикалық жағ­дайын және жаһандық дәрежесін сипаттайды. Жаңа, тәуелсіз Қазақстан Республикасы халықтың жаңа тиімді тұрмысын қалыптастыру жо­лын­да­ғы күрделі эконо­ми­ка­лық реформаларды сәтті жү­зе­ге асыра алды.

Ал Семей ядролық по­­­лигонының жабылуы Қа­­зақстан тарихында ғана емес, тұтас адам­зат­тың тарихында ма­ңыз­ды орын алды. Бірік­кен Ұлттар Ұйымының Бас ассамблеясы Қа­зақ­стан­ның бірінші пре­зи­дентінің ядролық қарудан бас тарту жөніндегі ұсы­нысын мақұлдап, 29 та­мызды «Халықаралық ядро­лық қару-жараққа қар­сы күрес күні» деп жа­риялады. Қазақстан әлем­­дегі ауқымы жөнінен төр­тінші ядролық ар­се­налдан өз еркімен бас тартты. Сондай-ақ Қа­зақ­стан ТМД-да алғаш­қы­лардың бірі болып ядролық қаруды таратпау туралы шартқа және яд­ро­­лық сынақтарға ты­йым салу туралы шартқа қо­сыл­ды. Ал 1994 жылы ядролық қаруды Қазақ­стан аймағынан мүлдем жоюға келісті.

Сонымен қатар тәуел­сіз Қазақ елінің ішкі сая­са­тында елдің тұтас­ты­ғын нығайтып, нарықтық экономикаға көшу, көп­ұлтты елдің бірлігін сақ­тау­да барлық мүм­кін­дік­терді пайдалану міндеті тұрды. Ал сыртқы сая­сат­тағы басты міндеттер қатарында Қазақстанның дүниежүзі елдерімен бай­­­ланыстарын дамы­тып, алдыңғы қатарлы өркениетті мем­ле­кет­тер­дің қатарында болу және елдің қауіпсіздігін қорғау, әлемде бейбітшілікті сақ­­тай отырып, ядролық соғысты болдырмау тұр­ды. Қазақ елі халқының ерік-жігері осындай аса маңызды міндеттерді жү­зеге асыруға бағыт­тал­ды. Шетелдермен бейбіт қарым-қатынас орнат­қан, абыройы асқақ, оңы мен солын ажырататын елге айналды. Мәселен, табысты жүргізілген сырт­­қы саясаттағы же­тіс­тік­тер­дің арқасында Қазақ елі БҰҰ, ЮНЕСКО, ЕҚЫҰ, ИКҰ және т.б. бе­делді ха­лықаралық ұйым­дардың мүшесіне ай­налып қана қоймай, мемлекетаралық қарым-қатынастарда да еліміз­дің мәртебесін кө­те­ретін саяси оқиға­лар­ға, та­ри­хи кезеңдерге де бас­та­ма­шы болды. Ас­та­на қа­ласында 2010 жылы 1-2 желтоқсан күндері ҚР төрағалығымен ЕҚЫҰ-ның 56 мемлекетінің бас­шылары елордамызда бас қосып, бірауыздан Ас­­тана доктринасын қа­былдады. Қазақстанда 2011 жылы алғаш рет қыс­­қы Азия ойындары өт­ті. Қазақстанның на­мы­­сын қорғаған спорт­шы­лар 70 медаль ие­лен­ді. Олардың 32-сі алтын, 21-і күміс және 18-і қола. Қазақ елінде 2017 жылы 10 маусым мен 10 қыр­күйек аралығында Ас­та­на қаласында өткен EXPO-2017 көрмесін та­ма­шалауға төрткіл дү­ние­ден 3 миллион адам келді. Ал көрмені өткізуге 115 мемлекет пен 22 ха­лық­аралық ұйым қа­тыс­ты. Осындай және тағы басқадай тарихи оқиға­лар еліміздің халық­ара­лық деңгейдегі үлкен бе­де­лінің нәтижесі.

Гүлнар БЕСТІБАЙҚЫЗЫ,  

т.ғ.к., профессор