Медиасауаттылық – деструктивті контенттен қорғанудың жолы

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Үкіметтің кеңейтілген отырысында сөйлеген сөзінде дезинформация және деструктивті мазмұнның таралуы мәселесіне назар аударылды. Ақпараттық қоғам жағдайында бұл тақырып ерекше маңызға ие, өйткені цифрлық технологиялар білім мен жаңалықтар алмасуға кең мүмкіндіктер ашқанымен, қоғамдық сананы манипуляциялау қаупін де күшейтті.
           Президент интернет-платформалардың деструктивті контентті таратуына заңнамалық жауапкершілік бекітудің маңыздылығын атап өтті. Бұл қадам, расында да, өте өзекті, өйткені ірі цифрлық сервистер ақпараттық кеңістіктің қалыптасуында маңызды рөл атқарады және жалған ақпарат тарату мен манипуляция құралына айналмауы тиіс. Дегенмен, интернет-контентті заңнамалық реттеу мәселесін қарастыру барысында тек шектеу шаралары арқылы қоғамның ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүмкін еместігін түсіну қажет. Деструктивті материалдар, жалған ақпараттар мен үгіт-насихат ең алдымен аудиторияның медиасауаттылығы жеткіліксіз болған жағдайда кең таралады. Сондықтан бүгінгі күні кешенді тәсіл идеясы бұрынғыдан да өзекті болып отыр –  құқықтық реттеу мен азаматтардың ақпаратты сыни тұрғыдан қабылдау қабілетін арттыруға бағытталған білім беру бастамаларын біріктіру қажет.
           Осы тұрғыда әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ғалымдары жүргізіп жатқан зерттеу жұмысы ерекше маңызға ие. Бұл зерттеу ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің гранттық қаржыландыруымен жүзеге асырылып, «Қазақстан жастарының әлеуметтенуі мен мәдениетаралық қатысымының негізгі факторы ретінде медиасауаттылығын қалыптастыру мақсатында тілдік және медиабілім беруді интеграциялау әдістемесі» тақырыбына арналған. Жоба жастарға ақпараттың таралу механизмдерін түсіну және жалған мәліметтерді шынайы деректерден ажырата білу бойынша тиімді білім беру стратегияларын әзірлеуге бағытталған. Өйткені бүгінгі жас буын цифрлық контенттің ең белсенді тұтынушылары болып табылады, ал олардың ақпараттың шынайылығын бағамдау қабілеті қоғамның ақпараттық қауіпсіздігіне тікелей ықпал етеді. Осылайша, медиасауаттылықты білім беру бағдарламаларына интеграциялау медиакеңістікті реттеуге арналған құқықтық механизмдерді толықтыра отырып, дезинформациямен күресте кешенді көзқарас қалыптастыра алады.
            Медиасауаттылықты барлық білім беру деңгейі бойынша мектеп бағдарламаларынан бастап, ЖОО студенттеріне, әртүрлі сала мамандарына, мемлекеттік қызметкерлерге және азаматтық қоғам өкілдеріне арналған арнайы оқыту курстарына дейін енгізу аса маңызды. Бұл бағыттағы білім беру деструктивті контенттің таралу қаупін азайтып қана қоймай, қоғамда ақпаратты саналы түрде тұтыну мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.
            Болашақта медиасауаттылық мәселесі одан әрі кеңінен қолдау табады деп сенеміз. Себебі ақпараттық сауатты қоғам – жалған ақпарат пен манипуляциядан қорғанудың ғана емес, сонымен бірге ашық диалог, өзара түсіністік және елдің тұрақты дамуының негізгі кепілі.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 
филология факультеті,
Түркітану және тіл теориясы кафедрасы
доценті, п.ғ.к. Елубаева П.К.