ТДМ 10. Теңсіздікті қысқарту. Кафедра ЖИжәнеBD

20.02.2025ж. Жасанды интеллект және Big Data кафедрасының  кураторы Гульшат Аманжоловна өзінің Интеллектуалды басқару жүйесі мамандығының 23-05 тобы, 2 курс,орыс тобы  студенттерімен Қазақстандағы теңсіздік: Мәселелер және шешу жолдары атты дөңгелек стол өткізді.

Қазақстандағы теңсіздік бірнеше аспектілерде көрінеді: экономикалық, өңірлік, гендерлік және білім беру саласында. Елдің жалпы дамуына қарамастан, халықтың әртүрлі топтары арасындағы алшақтық әлі де айтарлықтай.

1. Экономикалық теңсіздік

ЖІӨ-нің өсуіне қарамастан, байлар мен кедейлер арасындағы айырмашылық ұлғаюда.

• Табыс алшақтығы: Мұнай-газ, қаржы және IT саласының қызметкерлері жоғары жалақы алады, ал мұғалімдер, дәрігерлер және ауыл тұрғындары едәуір аз табыс табады.
• Медицинаға қолжетімділік: Қалаларда сапалы жеке клиникалар бар, ал өңірлерде медициналық қызмет көрсету деңгейі төмен.

Шешу жолдары:

• Прогрессивті салық жүйесін енгізу (байлар көбірек, кедейлер азырақ салық төлеуі тиіс).
• Шағын және орта бизнесті дамыту, кәсіпкерлерге қолжетімді несиелер беру.
• Бюджеттік саладағы еңбек жағдайларын жақсарту және жалақыны көтеру.

Қаржылық теңсіздікті толығымен жою мүмкін бе?
Қаржылық теңсіздік әрдайым болады. Байлар капиталын көбейту мүмкіндіктеріне ие, ал кедейлер көбінесе қиындықтарға тап болады. "Байлар байи береді, ал кедейлер кедейлене береді" деген сөз бекер емес. Бірақ бұл алшақтықты азайтып, барлығына тең мүмкіндіктер жасауға болады.

2. Өңірлік теңсіздік

• Қала мен ауыл арасындағы алшақтық: Алматы, Астана және мұнай өндіретін өңірлердің өмір сүру деңгейі жоғары, ал оңтүстік және шығыс облыстарда жағдай басқаша.
• Инвестициялардың біркелкі бөлінбеуі: Мемлекет мегаполистерге көбірек қаржы бөледі, ал шағын қалалар мен ауылдарға аз көңіл бөлінеді.

Шешу жолдары:

• Өңірлердегі инфрақұрылымды дамыту: жолдар, мектептер, ауруханалар салу.
• Ірі кәсіпорындардың бір бөлігін өңірлерге көшіру арқылы жұмыс орындарын ашу.
• Шаруа қожалықтары мен ауыл шаруашылығына қолдау көрсету.

3. Гендерлік теңсіздік

• Жалақыдағы айырмашылық: Әйелдер ерлерден 30% аз жалақы алады.
• Әйелдердің басшылық қызметтерде аз болуы.
• Отбасылық зорлық-зомбылық мәселесі.

Шешу жолдары:

• Жалақы бойынша дискриминацияны заң жүзінде жою.
• Әйелдерге басшылық қызметтерге квота енгізу.
• Отбасылық зорлық-зомбылыққа қатысты заңдарды қатайту.

4. Білім саласындағы теңсіздік

• Өңірлердегі мектептердің жабдықталуы қалаларға қарағанда әлдеқайда нашар.
• Жоғары білім гранттары аз, ал ақылы оқу қымбат.
• Орыс тілінде білім беретін мектептердің сапасы жоғары болғандықтан, бұл тілдік теңсіздікке әкеледі.

Шешу жолдары:

• Ауыл мектептерін қаржыландыруды көбейту.
• Жоғары білімге грант санын арттыру.
• Қазақ тіліндегі білім сапасын жақсарту.

Қаржылық теңсіздікті толық жою мүмкін емес, бірақ оның салдарын дұрыс реформалар арқылы азайтуға болады. Басты бағыттар – прогрессивті салық салу, шағын бизнесті қолдау, өңірлерге инвестиция құю, гендерлік теңдікті сақтау және білімге қолжетімділікті арттыру. Қазақстанға әрбір азамат лайықты өмір сүруі үшін әділетті экономикалық жүйе құру қажет.

Ұйымдастырушы: Куратор Амирханова Гульшат Аманжоловна