Аяулы ұстаз, майталман маман еді...

2025 жылдың 30 маусымында елімізге танымал ғалым, тарих ғылымының докторы, профессор, халықаралық қа­ты­настар және саясаттану саласының маманы, Германдық зерттеулер орталығының директоры, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың тарих факультетінің түлегі, 80-жылдардан бас­тап педагогикалық және ғылыми қызметі тікелей ҚазҰУ-мен бай­ланысты болған, тарих, халықаралық қатынастар фа­куль­теттерінің ұстазы Ғұбайдуллина Мара Шаукатқызы 70-ке қараған шағында дүниеден өтті.

Мара Шаукатқызы Оңтүстік Қазақстан облысының Кентау қаласында инженер-геолог­тар отбасында дүниеге келген. 1973 жылы №103 ГСВГ орта мек­тебін (Карл Маркс-Штадт, ГДР) бітірді, 1973 жылы С.М.Ки­ров атындағы Қазақ мемле­кет­тік университетінің тарих фа­куль­тетіне «тарих» мамандығы бойынша шет тілін тереңдетіп оқытатын арнайы бөлімге оқу­ға түсіп, «неміс тілінен тарих пә­­ні­нің мұғалімі» біліктілігін ала­­ды.

1989-92 жылдары ҚазМУ-дың Жалпы тарих кафе­дра­сы­ның аспирантурасында оқыды. 1993 жылы «И.Г.Гердердің та­ри­хи-саяси көзқарасы» (ғы­лы­ми жетекшісі – проф. Ж.Иб­ра­шев) тақырыбында саяси ғы­­­лымдар кандидаты ғылыми дә­режесін алу үшін дис­сер­та­ция қорғады. 1999-2002 жыл­да­ры ҚазМУ-дың мақсатты док­торантурасында болды.

2005 жылы тарих ғы­лы­мы­ның докторы ғылыми дәре­же­сін алу үшін екі мамандық бо­йынша: «07.00.15 – Халықаралық қа­тынастар және сыртқы сая­сат тарихы» және «07.00.03 – Жалпы тарих. ГФР және еу­ро­палық интеграция мәселелері. ХХ ғ. 50-жж. – ХХІ ғ. басы» та­қы­­рыбында диссертация қор­ғады (ғылыми кеңесші – проф. Ж.Ибрашев және Гельмут Ваг­нер, FU Berlin).

1990 жылдары профессор Ж.Ибрашев «халықаралық қа­ты­настар және сыртқы сая­сат» атты жаңа ғылыми ма­ма­н­дық­тың қалыптасуының бас­­тауын­да тұрды. М.Ғұ­бай­дул­лина ха­­лық­аралық қаты­нас­тар фа­куль­тетінде құрыл­ған күн­нен бастап жұмыс іс­тейді.

Профессор М. Ғұ­бай­дул­ли­наның еңбекқорлығы, кәсіби тә­жірибесі мен батылдығы ха­лық­аралық қатынастар, сая­сат­­тану, аймақтану сала­ла­рын­­да айтарлықтай нә­ти­желерге қол жеткізді. Ғы­лыми қызметінің бағыты: халықаралық қаты­нас­тар, Еуропадағы, Орталық Азия­дағы интеграциялық үде­рістер, еуразиялық үдерістер, Қа­зақстанның, Еуропа және Азия елдерінің сыртқы саясаты мен дипломатиясы, қауіпсіздік мәселелері. Аймақтық инте­гра­цияның (Еуропалық одақ, Орталық Азия) және егемен Қа­зақстанның сыртқы сая­са­ты­ның заманауи зерттеулерін дамытуға, ҚР сыртқы саяса­ты­ның тұжырымдамалық негіз­де­рін дамытуға, ҚР сыртқы сая­саты мен дипломатиясының екі­жақты және көпжақты фор­матын зерттеуге елеулі үлес қос­ты. Мара Ғұбайдуллинаның ғылыми қызығушылықтары ха­лық­аралық қатынастар жүйесі мен геосаясатты зерттеудің жаңа әдіснамалық тәсілдерін; ЕО-ның сыртқы саясатына ішкі және сыртқы факторлардың, Еуропаның жетекші елдерінің, ең алдымен Германияның, Ор­талық Азия мен Қазақстанның сыртқы саясаты мен қауіп­сіз­ді­гіне әсері мен өзара бай­ла­нысы; стратегиялық бағыт­тар­ды зерттеу ЕО аймақтық сая­са­ты­ның стратегиялық ба­­ғыттарын және Германия мен басқа да жетекші елдердің «стра­те­гия­ларын» ілге­рі­ле­ту­дегі рөлін (Гер­мания, Жапония, Корея, Үндістан) зерттеу болды.

Профессор М. Ғұ­бай­дул­ли­на теория, тарих және қазіргі ха­лықаралық қатынастар және саяси ғылымдар саласы бо­йын­ша шетелдік универ­си­тет­тер мен ғылыми орталықтарда тағылымдамадан өтті. Гер­ма­ния, Ұлыбритания, Ресей, Фран­­ция, Швеция, Польша, Бол­гария, Румыния, Жапония, ЕО, Үндістан және т.б. көптеген ел­дердегі халықаралық ғы­лыми форумдарға қатысты. Мәс­кеу мемлекеттік универ­си­теті (Ресей); Ресей Ғылым ака­демиясының жалпы тарих бө­лімі; саясаттану және ха­лық­­аралық қатынастар бо­йын­ша америкалық жазғы мектеп (Миерки, Польша, 1995 және 1996); Густав Стреземан инс­ти­туты (Бонн, 1996, 1997, 1999); ЕО дипломатиясы (Еу­ро­па комиссиясы, Брюссель, 1997), DAAD халықаралық та­ғы­лымдамадан өткен.

Мара Шаукатқызы – «Со­рос» қоры, Сент-Батори қоры, DAAD, NDI, Fr. сияқты халық­ара­­лық гранттардың иегері. Эберт қоры, Зайдель қоры, Ман­фред Вёрнер қоры, Дж.Неру университеті, шетелде ғы­лыми танымға ие, Еуропа, АҚШ, Жапония, Қытай, Үндіс­тан, Ресей, Қырғызстан, Өз­бек­­стан және т.б. ғалымдары, уни­вер­ситеттерімен белсенді түр­де кең байланыстар жүр­гізді.

М.Ғұбайдуллина әр жыл­да­ры профессор Г.Вагнер (ФУ, Берлин), профессор Л.Кюн­хардт (Фрайбург, Бонн) же­тек­ші­лігімен өткен «Еуропалық се­минарлардың» қатысушысы, бұ­рынғы ГФР сыртқы істер ми­нистрі, доктор Г.-Д. Геншер, Фрай­бург Альберт-Фридрих уни­верситетінде (1996-97), Freie Universität (Берлин, 1996), Х.Шмидт атындағы Бундесвер университеті (Гамбург, 2008-09), Еуропалық академия (Бер­лин, 2009), Цукуба университеті (Жапония, 2012), Джавахарлал Неру университеті (Үндістан, 2011-12), 2015-16 жж. Бремен және Еуропалық саясат инс­ти­ту­ты (Берлин) шақырылған про­­­фессор және зерттеуші бол­­ды.

Қазақстанда және шетелде жарияланған 200-ден астам ғылыми еңбек (монография, ма­қала, оқулық) авторы. Олар­дың ішінде халықаралық ин­тег­рацияның аймақтық үлгі­ле­рін зерттеу маңызды орын ала­ды (ЕО-дан – Орталық Азия одағына дейін).

Профессор М. Ғұбай­дулли­на жоғары білікті кадрлар даяр­лау­ға, факультет пен уни­вер­­си­тетте ғылымды дамытуға, өзіндік ғылыми мектебін қа­лып­тастыруға көп жұмыс жа­сады. Ол магистранттар, док­то­ранттарға, оның ішінде шет­е­лдіктерге ғылыми жетекші және кеңесші қызметін ат­қарды, оның жетекшілігімен жас ғалымдардың жаңа буыны: 8 ғылым кандидаты, 3 доктор (PhD), оның ішінде 2-уі шетелде дайындалды.

Ғалымның ғылыми-педаго­ги­калық қызметіне түрлі ма­рапат берілді. Атап айтқанда Гер­мания Қорғаныс минис­тр­лігінің «Ғылымға қосқан ерек­ше үлесі үшін» Франц Йозеф Юнг дипломы (2008 ж.); ҚР Білім және ғылым минис­тр­лі­гінің «Ғылым мен техниканы дамытуға қосқан ерекше үлесі үшін» мемлекеттік ғылыми стипендиясы (2010-12), «ЖОО үздік оқытушысы» мемлекеттік гранты (2007 және 2011 ж.), бір­неше рет ҚР Білім және ғылым ми­нистрлігі, ҚазҰУ ректоры марапаттары, оның ішінде «Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ға – 75 жыл» құрмет белгісі және шет­ел сертификаттарымен – Ф.Эберт қоры, Гете институты, Бер­лин Еркін университеті, Ас­танадағы ЕҚЫҰ орталығы, ЕҚЫҰ-ның Еуразиялық эконо­ми­калық институты, Еуразия­лық экономикалық инсти­ту­ты­ның және т.б. марапаттары бар.

Ғылыми қызметпен қатар, ол халықаралық қатынастар фа­культетінің қоғамдық және оқу өміріне белсенді қатысты: халықаралық қатынастар фа­куль­тетінің әдістеме бюросы­ның төрайымы (1995-98); PhD докторантура бойынша кеңес­ші (2005-07); деканның ғылым және халықаралық байланыс­тар жөніндегі орынбасары (2009-11); «07.00.15 – Халық­ара­­лық қатынастар және сырт­қы саясат тарихы» мамандығы бо­йынша диссертациялық ке­ңестің мүшесі; ҚР жоғары оқу орындарының мемлекеттік ат­тес­таттау комиссиясының тө­райы­мы болды.

Ғұбайдуллина Мара Шау­кат­қызы жоғары ғылыми құ­зырет­тілігі, кәсіби біліктілігі, бастамашылдығы, инабат­ты­лығы, ой-өрісінің кеңдігімен ерекшеленді. Өзінің адал да жемісті еңбегімен ол студент­тер арасында үлкен беделге, әріптестерінің сүйіспеншілігі мен құрметіне ие болды. Шә­кірттері үшін М.Ғұбайдуллина – көр­некті ғалым, ұстаз, тұлға. Оның шәкірттері ҚР Сыртқы істер министрлігінде, әлемнің бірқатар елдерінде елшіліктер мен консулдықтарда, халық­ара­лық ұйымдарда, оның өкіл­діктерінде, түрлі мемлекеттік ме­кемелерде жауапты қыз­мет­тер атқаруда.

Көрнекті ғалым және ұстаз ретінде отандық ғылымға, жас ұрпақ үшін тәжірибеңіз, білі­мі­ңіз, ұстаздық талантыңыз, бе­ре­ріңіз әлі де бар еді.

Мара Шаукатқызының жар­қын бейнесі біздің жүрегімізде мәңгі сақталады. Мінсіз кәсіби және жоғары беделді тұлға ре­тінде әріптестер мен ғылыми қоғамдастық үшін үлгі болып қаласыз.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ халықаралық қаты­нас­­­тар фа­куль­теті Халық­ара­­­лық қаты­нас­тар және әлем­­­дік эконо­ми­ка кафе­дра­­­сының ұжымы ауыр және де орны толмас қазаға бай­ла­­нысты Мара Шаукат­қы­зы­ның от­ба­сына, туыстары мен жа­қын­да­рына қайғырып көңіл ай­та­ды.