Ғылым — болашақтың стратегиясы: Қасым-Жомарт Тоқаевтың үндеуіне көзқарас

Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың ғылым мен технологиялар жөніндегі Ұлттық кеңестің отырысындағы сөзі Қазақстанның ғылым мен технология саласындағы болашағына айқын стратегиялық көзқарасты көрсетті. Президент ғылымды экономика және әлеуметтік салалармен ұштастыра отырып, цифрландыруды дамыту, жасанды интеллектіні енгізу, атом энергетикасын өркендету және кадрлық әлеуетті нығайту қажеттігін атап өтті. Сондай-ақ халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығы ерекше назарға алынды. Жалпы алғанда, бұл сөз ғылыми қауымдастық үшін нақты бағдар беріп, ғылымды тек білім құралы емес, ұлттық дамудың стратегиялық ресурсы ретінде айқындайды.

Біріншіден, Президент «әлемдегі кез келген елдің орны ғылым деңгейімен анықталады» деп әділ атап өтіп, ғылым мен экономикалық өсім арасындағы тікелей байланысты көрсетті. Қазіргі әлемде технологиялық артықшылық ұлттық қауіпсіздік пен халықаралық ықпалдың негізгі факторына айналып отыр. Президенттің пікірінше, Қазақстан цифрландыруды қарқынды дамытып, жасанды интеллектіні барлық салаға енгізуі тиіс. Мұндай қадам дер кезінде жасалған әрі болашағы зор шешім, себебі цифрландыру еңбек өнімділігін арттырып, қызмет сапасын жақсартып, елдің жаһандық технологиялық тізбектерге ықпалдасуына жол ашады.

Екіншіден, атом энергетикасын, сирек металдарды және толық ядролық отын циклін дамытуға бағытталған стратегиялық бастамалар назар аударарлық. Президент: «Бүгінде 31 ел атом электр станцияларында энергия өндіреді. Қазақстан бұл салада озық технологияға ие елдермен ынтымақтастыққа үлкен мән береді» деп атап өтті. Бұл қадам елдің энергетикалық тәуелсіздігін және технологиялық негізін нығайтуға бағытталған прагматикалық саясатты айқындайды. Сонымен қатар кадрлық әлеуетті дамытуға ерекше көңіл бөлінуі – жоғары технологиялық саланың табысты дамуының басты шарты.

Үшіншіден, ғылыми қауымдастықты жүйелі қолдау мәселесі ерекше айтылды. Президент жас ғалымдарға қолайлы жағдай жасау, гранттар мен стипендиялар санын көбейту, докторантураға жол ашу қажеттігін баса айтты. Ол: «Бүгінде жоғары оқу орындарының түлектерінің 90%-ы – бакалаврлар. Ал ғылым докторларының үлесі 1%-ға да жетпейді» деді. Бұл – ірі технологиялық жобаларды іске асыру үшін білікті ғылыми және инженерлік әлеуетті қалыптастырудың өзектілігін көрсетеді.

Президент халықаралық ынтымақтастық пен Қазақстанның жаһандық ғылыми жобаларға интеграциясын да атап өтті. Бұған МАГАТЭ, CERN және жетекші әлемдік университеттермен әріптестік жатады. Бұл елдің тек өз ресурстарын тиімді пайдалану ғана емес, озық білім, технология және инвестицияларға қол жеткізуге ұмтылысын айқын көрсетеді.

Сондай-ақ Президент өз сөзінде ойларын нақыштай түсу үшін дәйексөздер келтірді. Мысалы, қытай мақалы «қауіптің ішінде мүмкіндік те бар» ғылыми-технологиялық бәсекенің мәнін ашып тұр. Ахмет Байтұрсынұлының «Ғылым мен өнер дамыған сайын, ауыртпалықтар азаяды» деген сөзі ғылымның қоғамдағы практикалық құндылығын көрсетеді. Мұндай ойлар Президент сөзін стратегиялық тұрғыдан негізделген әрі ғылыми қауымдастық үшін жігерлендіретін етеді.

Сонымен бірге Президент климат мәселесіне тоқталып, Дубай мен Бакудегі халықаралық саммиттерді «көлемді алаяқтыққа көбірек ұқсайды» деп атап, Дональд Трамптың климатты «ең ірі алаяқтық» деген сөзін еске салды. Бұл өткір риторика Қазақстанның жаһандық климаттық саясатқа қатысуға дайын екенін, бірақ бос декларациялар емес, нақты әрекет күтетінін көрсетті.

Жалпы алғанда, Президенттің бұл сөзі еліміздің ғылым мен технологияны дамытудағы айқын әрі дәйекті ұстанымын көрсетті. Ол стратегиялық басымдықтарды, цифрландыру мен атом энергетикасы бойынша нақты шараларды және ғылымды қолдау жолдарын қамтып, халықаралық әріптестікті ынталандырады. Бұл бағыттар Қазақстанды технологиялық дамыған әрі тұрақты мемлекетке айналдырудың шешуші факторы болмақ. Ғылыми қауымдастықтың осы міндеттерді жүзеге асыруға белсенді қатысуы елдің жаһандық аренадағы орнын күшейтіп, ұзақ мерзімді тұрақты дамуға жол ашады.

Халықаралық қатынастар және әлемдік экономика кафедрасының аға оқытушысы Гулзада Абдусагатовна