Экономиканы декарбонизациялаудың жаңа жолы (KZGT-2023)

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде «Экономиканы декарбонизациялаудың жаңа жолы (KZGT-2023)» тақырыбында І халықаралық ғылыми конференция басталды. Тұрақты даму мақсаттарының 13-бағыты бойынша өткен іс-шараны Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мен Санкт-Петербург политехникалық университеті бірлесіп ұйымдастырды.

Конференцияның мақсаты – экономика және энергетика салаларындағы өзекті мәселелерді талқылап, оң шешімін табу.

Пленарлық отырысқа Қырғыз Республикасының экс-президенті, Ресей Ғылым академиясының академигі, М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің профессоры Асқар Ақаев, РҒА Мұхиттану институтының ғылыми жетекшісі, физика-математика ғылымдарының докторы Роберт Нигматулин, профессор, э.ғ.д. Борис Порфирьев, РҒА корреспондент-мүшесі, экономика ғылымының докторы Александр Широв, РҒА Сібір бөлімшесі Көмір институтының директоры, профессор Владимир Клишин, Әлеуметтік ғылымдарды зерттеу жоғары мектебінің директоры Сапир Жак, Лиссабондағы Атлантикалық университетінің профессоры Тесселано Кампос, ҰҒА академигі Николай Буктуков, экономика ғылымының докторы Болат Құсайынов, қазақстандық және шетелдік ғалымдар, білікті сарапшылар, университеттің оқытушы-профессорлары мен білім алушы жастары қатысты.

Конференцияда Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Басқарма Төрағасы – Ректоры Жансейіт Түймебаев баяндама жасап, бүгінгі шараның маңыздылығына тоқталды.

«Экономика – кез келген мемлекеттің қозғаушы күші. Экономика ғылым мен өндіріс байланысы арқылы дамиды. Әлемде экономика, энергетика саласындағы мамандарға сұраныс артуда. Біз ғылымға басымдық бере отырып, әр салаға білікті маман даярлап, жаңа инновациялық шешімдерді іске асыруымыз керек. Бүгін біз өз заманымыздың ең маңызды және өзекті тақырыптарының бірі – экономиканы декарбонизациялау жолдарын талқылау үшін жиналдық. Көптеген жылдар бойы адамзат климаттың өзгеруіне байланысты қиындықтарға тап болды. Бұл қиындықтар тек назар аударуды ғана емес, сонымен қатар нақты әрекеттерді де қажет етеді. Парниктік газдар шығарындыларын азайту және тұрақты экономикаға көшу мақсаты маңызды бола бастады. Бұл процесте инновация мен технология шешуші рөл атқарады», – деді ректор.

Өз кезегінде академик Асқар Ақаев: «Бүгінгі іс-шара Қазақстан Президентінің үш бастамасын іске асыру тұрғысынан аса маңызды рөл атқарады. Конференция жұмысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тарихи бастамаларын қолдауға бағытталған. Біріншісі – Қазақстанда Орталық Азия елдері үшін БҰҰ ТДМ бойынша өңірлік хаб құру. Екіншісі – 2026 жылы Алматыда БҰҰ қамқорлығымен ОАӨ елдері үшін жобалық кеңсе құра отырып, өңірлік климаттық саммит өткізу. Осы тұрғыда саммитті Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да өткізуге оқу ордасының мол мүмкіндігі бар деп ойлаймын. Менің ойымша, бұл тарихи оқиға болар еді. Үшіншісі – Қазақстанда ОАӨ елдері үшін энергия көздерін өткізу бойынша әріптестік бағдарламасын іске қосу», – деп атап өтті.

Сондай-ақ жиында шетелден келген қонақтар өз тәжірибелерімен, ойларымен бөлісіп, экономика және энергетика салаларындағы өзекті мәселелерді қозғап, ұсыныс-пікірлерін жеткізді.

Мәселен, РҒА Мұхиттану институтының ғылыми жетекшісі Роберт Нигматулин климаттың өзгеруіне мұхиттардың әсері бар екенін атап өтті. Ғалымның айтуынша, жауын-шашынның аз болуы, мұхит деңгейінің көтерілуі, мұздықтардың еруі ауа райының құбылуына көп әсер етуде. Сондықтан өз сөзінде Роберт Нигматулин аталған проблемаларды бүкіл ел болып шешу қажет екеніне назар аударды.

Конференция барысында тұрақты даму бағыттары бойынша өмір сүру сапасын жақсарту, адам денсаулығын нығайту, энергияны үнемдеу, тиімді институттар құру, технологияларды жетілдіру, экологияны сақтау, энергетика саласындағы инклюзивті өсу мен энергияны тұтыну, энергетикалық ауысу және цифрлық трансформация мәселелері талқыланды. Сонымен қатар қалдықсыз көмір технологиялары, сутегі мен атом энергетикасының дамуы, көлік қозғалғыштығы және климаттың өзгеру тақырыптары да қозғалды.

«ЭКОНОМИКАНЫ ДЕКАРБОНИЗАЦИЯЛАУДЫҢ ЖАҢА ЖОЛЫ (KZGT-2023)» бірінші халықаралық ғылыми конференцияның БАҒДАРЛАМАСЫ

Энергетикалық ауысудың математикалық модельдері мен сценарийлері\
Төмен көміртекті экономикаға арналған технологиялар мен материалдар
Энергия ауысу жағдайында көмір өнеркәсібі және көмір негізіндегі электр энергиясын өндіру
Энергия ауысуды басқаруға арналған ақпараттық технологиялар және цифрлық қолдау модельдерінің жүйесі
Төмен көміртекті экономикалық жүйелердегі ядролық және сутегі энергетикасын дамыту перспективалары
Төмен көміртекті экономикаға ауысу кезіндегі транспорт ұтқырлығы
Экологиялық тұрақтылық, қоғамның әлеуметтік жауапкершілігі және экономиканы декарбонизациялау

	Акаев Аскар Акаевич - Техника ғылымдарының докторы, профессор, РҒА шетелдік мүшесі, М.В. Ломоносов атындағы ММУ бас ғылыми қызметкері А.А. Акаевтың ғылыми қызығушылықтарына экономикалық динамиканың сызықтық емес модельдері, экономикадағы ұзын толқындар, болжау модельдері, энергетикалық ауысулардың математикалық модельдері, эволюциялық динамика модельдері, экономикалық теңсіздік жатады. Ол бірқатар халықаралық ғылыми мерзімді басылымдарда жарияланған 120-дан астам ғылыми еңбектердің авторы/тең авторы, сонымен қатар 15 кітаптың авторы/тең редакторы. 2022 жылы Асқар Ақаевтың "Әлемдік экономиканың дамуының үлкен цифрлық циклін болжауға арналған математикалық модельдер (2020-2050 жж.)" атты монографиясы жарық көрді. Монография, Анонс
	Нигматулин Роберт Искандерович - РҒА академигі(1991), физика-математика ғылымдарының докторы (1971), профессор (1978), РҒА Президиумының мүшесі (2006 жылдан), РҒА Океанология институтының директоры (2006-2016), РҒА ИҰ ғылыми жетекшісі (2020 жылдан), Ломоносов атындағы ММУ механика-математика факультетінің газ және толқын динамикасы кафедрасының меңгерушісі (с 2010), Сколков ғылым және технологиялар институтының профессоры Академик Нигматуллиннің қолданбалы математика, механика, жылу физикасы, термодинамика, акустика, жарылыс физикасы, мұнай, химиялық және ядролық технологиялар, океанология, экология және Экономикалық теория сияқты әртүрлі ғылыми бағыттар бойынша ғылыми зерттеулер мен ғылымды басқарудың бірегей тәжірибесі бар. Осы бағыттардың барлығында ол іргелі нәтижелерге қол жеткізді. Нигматуллин механика және гидродинамика саласындағы көрнекті ғылыми мектептің негізін қалаушы. Оның шәкірттері-белгілі ғалымдар Ресейде, Украинада, АҚШ-та, Канадада, Израильде, Вьетнамда жұмыс істейді. 1996-2009 жылдары-Башқұртстан Республикасы Ғылым Академиясының президенті. 2006 жылы академик Нығматулин РҒА президиумының мүшесі және РҒА Ширшов атындағы Океанология институтының директоры болып сайланды. Ол 200-ден астам ғылыми басылымдардың, оның ішінде 10 кітаптың және 21 өнертабыстың авторы.
	Порфирьев Борис Николаевич - экономика ғылымдарының докторы, профессор, РҒА академигі, РҒА ИНП ғылыми жетекшісі Ғылыми мамандануы: табиғи және техногендік тәуекелдер экономикасы; Төтенше жағдайлар тәуекелін жүйелі талдау және басқару; төтенше жағдайлардың алдын алу және оларға қарсы іс-қимыл саласындағы мемлекеттік саясат. Жарияланымдар: Ресейде және шетелде 300-ге жуық ғылыми еңбектер, оның ішінде 32 кітап пен брошюралар жарық көрді, онда Б. Н.Порфирьев автор, бірлескен автор және ғылыми редактор. Жинақтар мен монографиялар: Научный доклад: «Потенциальные возможности роста российской экономики: анализ и прогноз» // Научный доклад / Под ред. члена-корреспондента РАН А.А. Широва. – М.: Артик Принт, 2022. – 296 с. – (Научный доклад ИНП РАН). – ISBN 9 78-5-6047208-5-1. – ISSN 2712-9209. – DOI 10.47711/sr2-2022. Научный доклад: «Сбережение населения России: проблемы, задачи, пути решения» // Научный доклад / Под ред. академика РАН Б.Н. Порфирьева. – М.: Артик Принт, 2022. – 168 с. – (Научный доклад ИНП РАН). – ISBN 978-5-6047208-3-7. – ISSN 2712-9209. – DOI 10.47711/sr1-2022. Социальная политика в России: проблемы и решения // Под ред. члена-корреспондента РАН А.А. Широва. – М .: Артик Прин т, 202 1.–112 с. – (Научный доклад ИНП РАН). ISBN 978-5-6045680-3-3, DOI 10.47711/sr1-2021, ISSN 2712-9209 Экономические аспекты модернизации сектора обращения с отходами в России // М.: Издательство «Наука» 2020. – 121 с. Монография “Человек в мегаполисе: опыт междисциплинарного исследования” // 2019 Монография “Модернизация промышленности и развитие высокотехнологичных производств в контексте "зеленого роста” // 2018 Cтруктурно-инвестиционная политика в целях обеспечения экономического роста в России // 2017 Структурно-инвестиционная политика в целях устойчивого роста и модернизации экономики - научный доклад // 2017 Восстановление экономического роста в России - научный доклад // 2016 «Природные и социально-экономические факторы, определяющие условия жизни и здоровье населения: оценка и прогноз» // 2014 Новая экономическая политика. Политика экономического роста // 2013 Перспективы развития экономики России: прогноз до 2030 года. Коллективная монография под редакцией академика В.В.Ивантера и д.э.н. М.Ю.Ксенофонтова // 2013
	Широв Александр Александрович - экономика ғылымдарының докторы, Ресей Ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, РҒА ИНП директоры, өндірістік әлеуетті талдау және болжау және салааралық өзара іс-қимыл зертханасының меңгерушісі Ғылыми мамандануы: макроэкономикалық талдау және болжау, салааралық байланыстарды талдау, Экономикалық саясат саласындағы іс-шараларды негіздеу, салалық модельдеу және болжау, сыртқы экономикалық байланыстарды талдау және болжау, экономиканың салааралық модельдері негізінде есептеулердің көп деңгейлі жүйелерін әзірлеу. Ресей экономикасының RIM және CONTO салааралық модельдерін, QUMMIR тоқсандық макроэкономикалық моделін, бірқатар салалық модельдерді жасаушылардың бірі болып табылады.
	Клишин Владимир Иванович - РҒА корреспондент-мүшесі, техника ғылымдарының докторы, Профессор, РҒА СО көмір институтының директоры 500-ден астам ғылыми жұмыстардың авторы, оның ішінде монографиялар, 4 брошюралар. Еңбектері АҚШ, Польша, Болгария және Венгрияда жарияланған. Негізгі ғылыми нәтижелер: механикаландырылған бекіткіштердің конструкцияларын жобалау және жетілдіру кезінде іргелі болып табылатын көмір қабатының негізгі жыныстарымен механикаландырылған бекіткіштердің өзара әрекеттесуі зерттелді; бекіткіштің үстінде орналасқан немесе оның артында құлаған көмірдің басқарылатын және реттелетін шығарылымы бар қуатты жұмсақ және тік көмір қабаттарын өңдеудің технологиялық шешімдері, сондай-ақ осы шешімдерді іске асыратын механикаландырылған бекіткіштердің конструкциялары әзірленді; тау жотасын бағыттап фракциялау әдісімен тазарту қазбасының технологиялық процесінде құлауы қиын шатырларды бұзудың техникасы мен технологиясы әзірленді; газсыздандыру, технологиялық Ұңғымаларды жүргізуге арналған бірегей жабдық жасалды, ол өзінің техникалық сипаттамалары бойынша аналогтардан едәуір асып түседі; Саха Республикасының (Якутия) құрамында Алмаз бар кимберлит кендерін өндірудің дәстүрлі емес шешімдері жоғары өнімді көлік машиналары мен ұңғыма комбайндарын қолдана отырып механикаландырылған кешендермен әзірленді, олар жерасты тәсілімен шөгінді кен орындарын игерудің жаңа технологиясын бастады.
	Сапир Жак - Экономика профессоры, әлеуметтік ғылымдар Жоғары мектебінің және әлеуметтік ғылымдар Жоғары мектебінің индустрияландыру модельдерін зерттеу орталығының ғылыми-зерттеу директоры, Франция, РҒА шетелдік мүшесі
	Tessaleno Campos Devezas - Португалияның Лиссабон қаласындағы Атлантикалық университет институтының инженерлік факультетінің профессоры. Халықаралық Кондратьев қорының (Мәскеу) құрметті мүшесі, Elsevier ' s technological Forecasting and Social Change консультативтік кеңесінің мүшесі, Journal of Aerospace Technology and Management (IAE, Бразилия) консультативтік кеңесінің мүшесі, "фракталдар" мерзімді басылымының (World Scientific Publishing Co) редакциясының басшысы, Саймон кузнец атындағы өзін-өзі ұйымдастыру және даму институтының ғылыми Комитетінің мүшесі (Киев, Украина), Халықаралық зерттеу академиясының толық мүшесі (Мәскеу), "Springer" кәсіпкерлікті зерттеу сериясының тең редакторы, құрылымдық өзгерістер және өнеркәсіптік динамика (Германия).
	Буктуков Николай Садвакасович - Д. Қонаев атындағы тау-кен Института институтының директоры, ҚР ҰҒА академигі, техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Жаратылыстану ғылымдары академиясының және ұлттық тау-кен ғылымдары академиясының академигі. Н. Буктуков ірі ғылыми мәселелерді шешті: Ашық тәсілмен күрделі құрылымды кен орындарын іріктеп өңдеудің ұтымды параметрлері мен технологиялары әзірленді. Көмір және кен кен орындарын ашық және аралас игерудің жаңа технологиялары, тау-кен өндірісін шоғырландырудың ұтымды тәсілдері жасалды, карьерлердің терең көкжиектерін ашудың ұтымды схемалары, тау-кен жұмыстарын жүргізудің циклдік-ағындық және ағындық технологиялары әзірленді. Үздіксіз ағындағы минералды шикізат сапасының біртектілігін динамикалық қалыптастыру теориясы мен технологиясы жасалды. Экономикалық шындықты, Кендегі металдың орташа құрамын және оның тербелістерін, сондай-ақ кейінгі қайта бөлуге әсерін ескеретін металдың борттық құрамын анықтау әдісі әзірленді. Жоғары тұтқыр және парафинделген көмірсутектерді өндіру мен тасымалдаудың дәстүрлі емес энергия үнемдеу тәсілдері; Жоғары парафинді мұнайлар мен битумдардың тұтқырлығын төмендету тәсілдері құрылды, мұнайды өндіруге және тасымалдауға дайындау шығындарын азайту міндеттері шешілді. Жел электр станциялары дәстүрліден 2 есе жоғары тиімділікпен және 18% орнына 40-60% тиімділікпен жаңа буын күн батареялары әзірленді. Бұл ретте әлемде алғаш рет электр энергиясының құны желілерден алынатын энергия құнынан аспайды.
	Хусаинов Булат Доскалиевич - Басқарма Төрағасының ғылым жөніндегі кеңесшісі, Экономикалық зерттеулер институты, Қазақстан Республикасы, Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану Ғылымдары Академиясының және Нью-Йорк Ғылым Академиясының академигі Мамандануы: Макроэкономика, әлемдік экономика және халықаралық қатынастар, жаһандану, трансұлттандыру, интеграция, капиталдың халықаралық көші-қоны және әлемдік сауда мәселелері, әлемдік нарықтардың конъюнктурасын зерттеу, ұлттық экономикалардың сауда, инвестициялық және құрылымдық саясаты. Басылымдар: 180-ден астам ғылыми жұмыстар (жалпы көлемі 225 б. л. астам), оның ішінде 85 — ке жуығы шетелде Австрия, Ұлыбритания, Германия, Голландия, Қытай, Корея республикасы, Франция, Швеция, ТМД және Балтық елдері, АҚШ, Түркия, Жапония және басқа мемлекеттерде (ағылшын, армян,Қытай, корей, жапон, түрік және басқа тілдерде), соның ішінде: 10-нан астам ұжымдық монографиялар; екі жеке монография (2005, 2012);