1.1. Осы Ереже әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті білім алушыларының мәтіндік құжаттарын (бұдан әрі – ереже) алып пайдаланудың бар-жоғына тексеру тәртібін реттейді.

 Ереже Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің 2022 жылғы 20 шiлдедегi № 2 бұйрығымен бекітілген Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарына, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары қызметінің Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 30 қазандағы № 595 бұйрығымен бекітілген үлгілік қағидаларына, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 31 наурыздағы № 127 бұйрығымен бекітілген дәрежелерді беру қағидаларымен,Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 31 наурыздағы № 126 бұйрығымен бекітілген диссертациялық Кеңес туралы үлгілік Ережемен, 2022 жылғы 29 қыркүйекте бекітілген әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Академиялық саясатымен, 2021 жылғы 22 маусымда бекітілген әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың диссертациялық кеңесі туралы ережесімен сәйкес әзірленді

 Осы Ереже университетте қолданыстағы шеттен алып пайдалануды анықтау бойынша цифрлық жүйені (бұдан әрі – Жүйе) пайдалану арқылы мәтіндік құжаттарды тексеру тәртібін айқындайды.

1.2.  Ереже Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар мамандарды даярлаудың өмірлік цикліне қатысатын университеттің барлық құрылымдық бөлімшелері үшін міндетті.

1.3.  Мәтіндік құжаттарға білім алушылардың жазбаша бағаланатын жұмыстары жатады:

• курстық жұмыстар,
• дипломдық жұмыстар (жобалар), магистрлік диссертациялар (жобалар), докторлық диссертациялар;
• қорытынды бақылау кезінде емтихан тапсырмасына жауап ретінде білім алушылар электрондық форматта жасайтын мәтіндік құжаттар: стандартты жазбаша емтихан тапсырған кезде емтихан алушының сұрақтарына жазбаша жауаптар, эсселер, кейстер, жобалау жұмыстары және оларды іске асыру туралы жазбаша есептер.

1.4. Бітіруші біліктілік жұмыстарына жатпайтын мәтіндік құжаттардың алып пайдалануына тексеру жүргізу тәртібін оқытушы факультеттің Оқу және оқыту сапасы жөніндегі академиялық комитет ұсынымдары, қашықтықтан білім беру технологияларын қолдана отырып қорытынды бақылау жүргізу үшін Академиялық мәселелер жөніндегі департаменттің нұсқаулығы негізінде айқындайды. Тәртіп мамандандырылған онлайн-сервистерді пайдалана отырып жұмысты тексеруді, алып пайдалану сипатына сараптама жүргізуді, дұрыс емес дәйексөздердің болуын, техникалық айналып өтудің өзге де түрлерін алып пайдалануды бүркемелеу әрекеттерін қамтуы мүмкін.

1.5. Плагиат дегеніміз-түпнұсқа авторлықты көрсетпестен (дереккөздерге сілтеме жасамай) басқа біреудің мәтінін, идеяларын өзіңіздікі ретінде пайдалану немесе орындалған жұмыстың тәуелсіздігіне күмән келтіретін осы формадағы және көлемдегі сілтемелері бар алып пайдаланған материалдарды пайдалану. Сілтемелерді бұрмалау плагиаттың бір түрі ретінде де қарастырылады.

1.6. Плагиаттың басқа түрлеріне мыналар жатады:

• аударма материалын сілтемені көрсетпей пайдалану;
• сөз парафраза-мағынасын өзгертпестен сөздер мен өрнектерді синонимдік ауыстырумен басқа біреудің мәтінін қолдану.

1.7. Плагиатты жасыру әдістеріне мыналар жатады:

омоглифтік сөз (таңбаларды ауыстыру);

• мәтіннің түсін фонға өзгерту;
• ұсақ және өте ұсақ қаріпті қолдану;
• әр түрлі қаріп өлшемін немесе әр түрлі қаріптерді қолдану

бір мәтінде:

• сөздерді бөліктерге бөлу;
• таңбааралық/жоларалық қашықтықты өзгерту;
• бір-бірінің артына жасырылған сөздер мен белгілерді қолдану;
• мәтінді кескін түрінде беру;
• мәтіндік құжатты Word-тан PDF-ке түрлендіру;
• Жүйе анықтайтын техникалық айналып өтудің өзге де тәсілдері   және анықталған алып пайдалану маскировкасы әрекеттері туралы жүйелердің есептерін тексеретін қызметкерлер растайды.

1.8.  1.7-тармақшада көрсетілген әдістердің көмегімен 1.3-тармақшада көрсетілген мәтіндік құжаттарда плагиатты бүркемелеу мақсатында техникалық айналымдар анықталған жағдайда білім алушының жазбаша жұмысы жойылады.

2.1 Пәннің силлабус талаптарына сәйкес студенттер орындаған мәтіндік құжаттарды тексеру: СӨЖ/МӨЖ /ДӨЖ және өзге де тапсырмалар жазбаша нысанда жүргізіледі:

-Университеттің оқу процесін автоматтандырудың ақпараттық жүйесінде Univer 2.0 (бұдан әрі-Univer 2.0 АЖ)  Жүйені пайдалану арқылы;

-LMS Moodle-де – Жүйені пайдалану арқылы;

2.2.  Қорытынды бақылау кезінде емтихан тапсырмасына жауап ретінде білім алушылар электрондық форматта құратын мәтіндік құжаттарды (емтихан алушының сұрақтарына жазбаша жауаптар, эсселер, кейстер, жобалау жұмыстары және оларды іске асыру туралы жазбаша есептер) тексеру жүргізіледі:

• Univer 2.0 АЖ  Жүйені пайдалану арқылы;
• LMS Moodle-де – Жүйені пайдалану арқылы;

2.3. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейінде білім алушылардың бітіру біліктілік жұмыстарында шеттен алып пайдаланудың болуын тексеру Univer 2.0 АЖ-де Жүйені пайдалану арқылы;

2.4. Университетте докторлық диссертацияларды тексеру тікелей Жүйенің веб-ресурсында жүзеге асырылады.

3.1.  Стандартты жазбаша емтиханды онлайн тапсырған кезде білім алушы Univer 2.0 АЖ мәтіндік құжатты жүктейді. Емтихан алушы білім алушының жазбаша жауабын зерттейді. Жүйеде «Сәйкестіктер», «Дәйексөздеу», «Түпнұсқалық»,  «Өзіндік дәйексөздеу» көрсеткіштеріне сүйене отырып шеттен алып пайдалану туралы жүйенің толық есебіне сараптама жүргізеді. Білім алушының жазбаша жауабында шеттен алып пайдалануды бүркемелеу әрекеттерін анықтайды. Жүргізілген сараптама негізінде толық есептің көрсеткіштерін қайта есептейді. Факультеттің ғылыми кеңесі белгілеген, белгілі бір білім деңгейіне арналған жұмыс мазмұнының бірегейлігінің пайызына сүйене отырып, осы Ереженің талаптарын тәртіп бұзушылықтар болмаған кезде емтихан алушы қорытынды балл қояды.

Тәртіп бұзушылықтар болған кезде Жүйе есептерін сараптау нәтижесінде белгіленген бірегейлік пайызына сәйкес балл қояды.

Плагиатты бүркемелеу мақсатында техникалық айналымдар анықталған кезде білім алушының жазбаша жұмысы жойылады.

3.2.  Эссе, кейс, аралас жобалық емтихандар форматындағы бейсинхронды қашықтықтан емтихандарды тапсыру кезінде студент LMS Moodle-ға мәтіндік құжатты жүктейді. Егер Жүйе бірегейлік пайызы белгіленген талаптарға сәйкес келсе, жүйедегі студент өз жұмысын емтихан алушыға жібереді.

Емтихан алушы білім алушының жазбаша жауабын зерттейді Жүйеде  «Сәйкестіктер», «Дәйексөздеу», «Түпнұсқалық», «Өзіндік дәйексөздеу» көрсеткіштеріне сүйене отырып шеттен алып пайдалану туралы жүйенің толық есебіне сараптама жүргізеді. Білім алушының жазбаша жауабында шеттен алып пайдалануды бүркемелеу әрекеттерін анықтайды. Жүргізілген сараптама негізінде толық есептің көрсеткіштерін қайта есептейді. Факультет белгілеген, белгілі бір білім деңгейіне арналған жұмыс мазмұнының бірегейлігінің пайызына сүйене отырып, осы Ереженің талаптарын тәртіп бұзушылықтар болмаған кезде емтихан алушы қорытынды балл қояды.

Тәртіп бұзушылықтар болған кезде жүйелердің есептерін сараптау нәтижесінде белгіленген бірегейлік пайызына сәйкес балл қояды.

Плагиатты бүркемелеу мақсатында техникалық айналымдар анықталған кезде білім алушының жазбаша жұмысы жойылады.

4.1.  Білім алушы Univer 2.0 АЖ-ға жұмысын жүктейді. Егер Жүйе белгілеген бірегейлік пайызы белгіленген талаптарды қанағаттандырса, жүйеде білім алушы өз жұмысын ғылыми жетекшіге жібереді. Ғылыми жетекші білім алушының мәтіндік құжатын зерделейді. Жүйеде «Сәйкестіктер», «Дәйексөз алу», «Өзіндік ерекшелік», «Өз дәйексөзін алу» көрсеткіштеріне сүйене отырып, алып пайдалану туралы жүйенің толық есебіне сараптама жүргізеді. Білім алушының жазбаша жауабында алып пайдалануды бүркемелеу әрекеттерін анықтайды. Жүргізілген сараптама негізінде толық есептің көрсеткіштерін қайта есептейді. Осы Ереженің талаптарын бұзушылықтар болмаған кезде ғылыми жетекші жұмысты дерекқорға жібереді, онда әрбір жұмысқа жеке QR-код беріледі. Есеп тек QR коды болған жағдайда ғана жарамды.

4.2.  Мазмұнының бірегейлігі 75% - дан кем болатын дипломдық жұмыстарды (жобаларды) қорғауға жол берілмейді.

4.3.  Мазмұнының бірегейлігі 80% - дан кем болатын магистрлік диссертациялар (жобалар) қорғауға жіберілмейді.

4.4.  Бакалавриат пен магистратураның білім беру бағдарламасының ерекшелігін ескере отырып, факультет тиісті жазбаша негіздемені ұсынған кезде бірегейлік пайызының шекті мәнін, бірақ кемінде 70% - ға дейін төмендетуге болады.

4.5. Бітіру жұмысында плагиат куәліктері анықталған жағдайда, білім алушыға қатысты Академиялық адалдық саясатының 10-бөліміне (2022 жылғы 29 қыркүйекте бекітілген) сәйкес жұмыс жүргізіледі.

5.1. Докторлық диссертацияларды плагиатқа тексеру тәртібі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің диссертациялық кеңесі туралы Ережесімен айқындалады.

5.2. Алып пайдалануды анықтау үшін докторлық диссертацияны тексеру көп деңгейлі болып табылады және келесідей жүзеге асырылады:

- кафедраның кеңейтілген отырысында диссертацияны қарастыру кезеңінде;

- диссертациялық кеңестердің ғылыми хатшылары диссертацияны қабылдау кезеңінде;

- ресми және бейресми рецензенттердің диссертацияларды рецензиялау кезеңінде;

- «Ұлттық мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама орталығы» акционерлік қоғамында.

Студенттердің мәтіндік құжаттарында көшірудің бар-жоғын тексеру туралы ереже