Мектептегі ғылыми жоба дегеніміз не? Ғылыми жоба – белгілі бір салада бірегей өнім мен қызметті құруға бағытталған ғылыми ізденіс жұмысы. Мектептегі ғылыми жоба – ғылыми жарыс, яғни жобадан әр салаға байланысты тың идеялар күтеді. Жалпы ғылыми жобалар оқушылардың ғылыми-зерттеу және оқу-танымдық жұмыстарын ынталандыру; сыни ойлауын дамыту және еліміздің интеллектуалды әлеуетiн қалыптастыруға үлес қосу мақсатында ұйымдастырылады. Таяуда оқушылар мен мұғалімдер арасындағы ғылыми – зерттеу белсенділіктерін дамыту және олардың шығармашылық бастамаларын қолдау бойынша тәжірибе мен идея алмасу; мектеп оқушыларына арналған ғылыми жобалардың өткізілу барысындағы мәселелерді талқылау мақсатында Қазақ ұлттық университетінде мұғалімдер мен магистранттар және мектеп мұғалімдерінің қатысуымен дөңгелек үстел өтті. Дөңгелек үстел барысында білікті мамандар өз тәжірибелерімен бөлісіп, ғылыми жоба жасауға нұсқаулық ұсынды.
Дөңгелек үстел барысындағы талқылау «Ғылым неге маңызды?» деген сұраққа жауап іздеуден басталды. Қарапайым түрде алып қарағанда ғылым – дамуға мүмкіндіктер ашып, әлемге жаңаша көзқараспен қарауды үйретеді. Ғылымның дамуы – қоғамның дамуы, ал қоғамның дамуы – тұлғаның дамуынан бастау алады. Сондықтан тұлға, қоғам және ғылым дамулары тығыз байланыста екенін аңғаруға болады. Яғни байланысты ашып қарайтын болсақ, тұлға коғамдағы қандай да бір мәселені зерттеу нысаны ретінде алып, оның мәселесін қарастырып, сол мәселеге болжам ретінде өзінің көзқарасы тұрғысынан шешімін ұсынады. Ол мәселені бақылап, ұсынған шешімі бойынша эксперименттер жүргізеді. Жүргізілген эксперимент нәтижесінде тиімді деп танылған шешім қолданысқа енгізіліп, қоғамның, ғылымның дамуына үлесі қосылады. Ғылыми зерттеу жұмысының ең маңызды сәттерінің бірі – тақырып таңдау. Жақсы тақырып тиянақты идеялардан құралуы тиіс. Тақырып таңдалу барысында оның өзектілігіне және ол тақырыптың оқушының жеке қызығушылығы бойынша таңдалуына мән берілуі керек. Себебі ғылыми жұмыс – оқушының жеке шығармашылық жұмысы болғандықтан «жасау керек немесе мұғалімнен баға алуым керек» деп емес, оқушы бар ынтасымен, қызығушылығымен зерттеу жұмысын жетекшісінің көмегімен өз бетінше жүргізгені дұрыс. Ғылыми жобалар жасаудағы, оны қорғау барысындағы ең үлкен қателіктердің бірі – осы тақырып таңдау. Көп оқушылар жетекшілерінің сілтеуімен таңдап берілген түсініксіз тақырыптарды алып, оны қызығушылықсыз орындап, қорғап шығады. Одан келер оқушыға да, қоғамға да пайда жоқ. Бұл мәселенің шешімі қарапайым: ұстаз – бағыт-бағдар беруші, ал оқушы – ізденуші болуында. Екінші мәселе – зерттеу жұмысы кезіндегі тәжірибе жүргізу мүмкіндігінің, құрал-жабдықтар мен реагенттердің аздығы. Қазіргі кезде мектептер дамып, түрлі құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуде. Дегенмен, сол құрал-жабдықтар сыныптардағы сөрелердің сәні болып шаң басып тұрудан басқа пайдасы жоқ. Бұл мәселенің шешімін табу үшін ізденуші де, бағыт-бағдар беруші де «Барлық мүмкіндіктерді қолдандым ба?» деген сұрақты өзіне қоя білуі қажет: Ең бірінші ғылыми жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар тізімі жасалып, қолда барын қарап, іздестіріп, тәжірибе алмасу мүмкіндіктерін пайдалану керек. Яғни, мектептер бір-бірімен тығыз байланыста болып, бірігіп жұмыс істеп, бір-бірі барымен бөлісіп отырса; қолдау көрсетіп, бірлескен жобалар жасалса қоғамда қалыптасқан ғылыми жоба ұғымына басқаша түсінік қалыптасар еді.
Қорытындылай келе, оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстары білім берудің негізгі бөлігі және білім сапасын арттырудың тиімді тәсілі болып саналады және оны университеттегі ғылыми жобалармен байланыста болған дұрыс. Зерттеу жұмысын жасау барысында жобаның тақырыбын оқушы өз қызығушылығымен таңдап, оған алдын ала болжам жасай алса және тәжірибе жасап, оның нәтижелерін өңдеп, анализдеп; жоба барысында жасалған жұмыстарға баға бере алса, оқушының қызығушылығынан туындаған қарапайым жоба – болашағы зор жаңа бір жобаның бастамасы болуы әбден мүмкін!
Ләйла ҚҰДРЕЕВА,
доцент
Балауса САРДАН,
№199 гимназияның химия мұғалімі
