Қазақ ұлттық университетінің география және табиғатты пайдалану факультетін өткен ғасырдың 70-жылдарынан бері бітірген түлектер арасында Амангелді Темірбеков есімін білмейтін жан жоқ шығар. Мәскеу мемлекеттік университетінің аспирантурасын бітірген соң, география ғылымынан кандидаттық диссертациясын қорғап келіп, сол кездегі география факультетінің Экономикалық және әлеуметтік география кафедрасында бастаған ассистенттік қызметтен бүгінгі ҚазҰУ профессоры дәрежесіндегі жарты ғасырлық еңбек жолын жалғастырып келе жатқан ғалым-ұстаз биыл мерейлі 80 жасқа толып отыр.
Осы жылдарда факультеттің, кафедраның өркендеп өсуіне Амангелді Тәжіұлының қосқан үлесі өлшеусіз. Факультеттегі білім, ғылым және тәрбие саласында жасаған еңбектерінің нәтижелері бүгінде тек мақтанышқа лайық. Атап айтар болсақ, университет Қазақ мемлекеттік болып аталғанымен, 1990 жылға дейін факультеттегі барлық мамандықтар бойынша мамандар даярлау тек ресми орыс тілінде ғана жүзеге асатын. Бұл орны толмай тұрған олқылық еді. Сол кезде декан орынбасары қызметінде жүріп, алғаш рет факультетте қазақ топтарын ашу жөнінде батыл бастама көтерген Амангелді Тәжіұлы болатын. Әрине, әріптестері тарапынан бұл ұсынысы көптеген сын-пікірге ұшырады. Басты себеп – қазақ тіліндегі оқулықтардың болмауы және қазақша дәріс оқитын профессорлық-оқытушылар құрамының тапшылығы. Соған қарамастан, «Көш жүре түзеледі» дегендей, география мамандығы бойынша өзі қызмет атқарып жүрген Экономикалық және әлеуметтік география кафедрасына География институтынан, Ғылым академиясынан, ғылыми-зерттеу институттарынан білгір қазақтілді ғалым мамандарды шақырып, 1990 жылы алғаш рет қазақ тобының ашылуына мұрындық болды.
Экономикалық және әлеуметтік география кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарған кезде Ғылыми диссертациялық кеңестер ашылып, қазақша кандидаттық диссертациялар қорғалды. Сол диссертанттардың басым көпшілігіне Амангелді Тәжіұлы ғылыми жетекшілік етті. Уақыт өте келе, бұл игілікті істі басқа да кафедралар қолдап, жалпы факультетте мемлекеттік тілді қолданудың аясы кеңейе түсті. Мамандар даярлау талабына сай, біртіндеп студенттерге арналған қазақша оқулықтар шыға бастады. «ҚазҰУ хабаршысы» ғылыми журналының «География» сериясында қазақ тілінде мақалалар жарияланып, ғылыми конференцияларда қазақша баяндамалар жасала бастады. Амангелді Тәжіұлының 90-жылдары тіл жанашыры болып көтерген бұл бастамасы қазіргі күнде толыққанды өз жемісін бере отырып, факультеттің бүкіл ісқағаздары мемлекеттік тілде жүргізілетін жағдайға жетті.
Бакалавр, магистрант, докторанттарға білім беруде Амангелді Тәжіұлының ерекше өзіндік әдістемесі бар. Оқу бағдарламалары арасында негізінен «Дүниежүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы», «Ауыл шаруашылығы географиясы» т.б. пәндерден дәріс оқу барысында үнемі жаңа материалдарды пайдаланып қана қоймай, оларға терең талдаулар жасайды және кез келген саладағы үрдістердің себеп-салдарының мәнісін географиялық тұрғыдан ашып көрсете біледі. Кез келген мәселеге әлемде қазіргі күнде қалыптасып отырған экономикалық, әлеуметтік, геосаяси жағдайға байланысты баға бере отырып, алдағы уақытта сол үрдістің қалай өрбитініне болжам жасайды. Әсіресе әлемдегі болып жатқан геосаяси мәселелерге өзінің ұзақ жылғы жүргізген ғылыми тәжірибесіне сүйеніп жан-жақты сараптама жасай отырып, көрегендікпен шешімін дәл тауып айтады. Профессордың әр дәрісі өте қызықты өтетіндіктен, сабақтан бос оқытушылар да дәрісіне қатысып, ерекше шеберлігіне тәнті болады.
Ғылыми-зерттеу жұмыстары саласында да Амангелді Тәжіұлының ауыз толтырып айтатын еңбектері көп. Оның негізгі ғылыми зерттеу бағыты: ауыл шаруашылығы географиясы. Университет, факультет деңгейінде, одан басқа халықаралық ғылыми-әдістемелік конференцияларға жиі қатысып, баяндамалар жасайды. АҚШ, Түркия, Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан және т.б. елдерде өткен халықаралық ғылыми конференцияларда жасаған баяндамалары негізіндегі мақалалары халықаралық ғылыми Scopus журналдарында жарық көруде.
Сексеннің сеңгіріне шыққан География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасының таудай тұлғасы Амангелді Тәжіұлына мерейтойыңыз құтты болсын, өнегелі өміріңізбен бізге үлгі болып жүре беріңіз деген тілек айтамыз.
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасының ұжымы атынан шәкіртіңіз
Орал ҒАБДОЛЛА,
аға оқытушы
