Шарипбаев Алтынбек Амирович
2001 жылғы Қазақстан Республикасының ғылым, техника және білім саласындағы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Халықаралық ақпараттандыру академиясының және Қазақстан Республикасы Педагогикалық ғылымдар академиясының академигі.
Алтынбек Шарипбаев 1952 жылы 16 маусымда Алматы облысы, Нарынқол ауданы, Жамбыл ауылында бастауыш сынып мұғалімі Әмір Әлінбайұлы Шәріпбаевтың отбасында дүниеге келген. 1969 жылы Алтынбек Жамбыл ауданы Шиен орта мектебін бітіріп, С.М.Киров атындағы ҚазМУ механика-математика факультетінің бірінші курсына оқуға түсті. 1972 жылы қолданбалы математика факультетінің ашылуына байланысты "компьютерлерді математикалық қамтамасыз ету" мамандығы бойынша оқуын жалғастырды. 1974 жылғы 14 маусымда Қ.А.Қасымовтың жетекшілігімен "жылу өткізгіштік теңдеулер үшін бірінші өлкелік есепті бір жуықтап шешу туралы" тақырыбында дипломдық жұмысты қорғады.
Алтынбек Амирович еңбек жолын Қазақ мемлекеттік университетінде программист болып бастаған. 1975-1981 жылдары М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде «Математика және компьютерлер, жүйелер және желілер үшін бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығы бойынша ғылыми стажер, аспирант болып жұмыс жасаған.
1981-1988 жылдары А.А. Шарипбаев – ҚазГУ-де ассистент, доцент, кафедра меңгерушісі, кейін Мәскеу шет тілдер институты жанындағы университет оқытушыларына арналған курстарда француз тілін үйренді. 1990 жылы М.Торез және Франциядағы Пол Валери университетінде тағылымдамадан өтті. 1992-1997 жылдары Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының Информатика және менеджмент мәселелері институтының зертхана меңгерушісі, 1997-1998 жылдары Т.Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінде кафедра меңгерушісі,1998-2000 жылдары Ақпараттық технологиялар орталығының директоры және 2000 жылдан қазіргі уақытқа дейін Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры.
Ғалым өндірістік және логикалық программалау тілдерінің семантикасын формалды, бағдарламалық және аппараттық құралдарды тексеру әдістері мен алгоритмдерін жасады. Осы зерттеулерге сүйене отырып, 1982 жылы А. Шәріпбаев «Символдық процессор тіліндегі бағдарламаларды ішінара тексеру» тақырыбында кандидаттық, 1996 жылы «Компьютерлер мен жүйелердің бағдарламалық және техникалық құралдарын тексеру» тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады.
А.А. Шарипбаев информатика саласындағы Қазақстандағы жасанды интеллект, жүйелік бағдарламалау және ақпараттық технологиялар бойынша ғылыми мектептің негізін қалаушы, 20 жыл бойы «Математика және есептеуіш машиналарға, кешендер мен жүйелерге арналған бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығы бойынша жалғыз ғылым кандидаты және докторы болды. Оның ғылыми нәтижелері КСРО-ның ірі ғылыми орталықтарында енгізілді: 1976-1981 жылдары «Ғарыштық жүйелерді модельдеу тілінен аудармашы» Жуковск атындағы Ұшу сынақтары институтында, 1988-1989 жылдары Зелиноград Ғылыми-өндірістік орталығындағы «Цифрлық схемаларды тексеру жүйесі»; 1990-1991 жылдары «Көп процессорлық есептеу кешеніне арналған параллельді бағдарламалау жүйесі» Мәскеу Халықаралық электронды есептеулер ғылыми орталығында енгізілген.
Жасанды интеллект және компьютерлік лингвистика саласында қазақ тілінің математикалық теориясы құрылды, қазақ тілінің сөздері мен сөйлемдерін талдау және синтездеу алгоритмдері әзірленді. Бұл жұмыстардың ғылыми нәтижелері 2002-2006 жылдары "Қазақ тілі бойынша оқытуды автоматтандыруға арналған электрондық оқу басылымдарында", "мемлекеттік қызметкерлерді қазақ тілінде қашықтықтан оқыту жүйесі" және ҚР БҒМ, ҚР МАМ, ҚТЖ - да енгізілген басқа да компьютерлік бағдарламаларды құру үшін қолданылды. Зияткерлік меншікті мемлекеттік тіркеу туралы 10-нан астам куәлік алынды.
Ақпараттық технологиялар саласында ғалымдар Қазақстан Республикасының әртүрлі ұйымдарында автоматтандырылған жүйелерді жасап, енгізді. Атап айтқанда, «Бағалы қағаздардың автоматтандырылған депозитарлық жүйесі» Алматы қаласының Мемлекеттік мүлік департаментінде және акционерлік қоғамдарда; Алматы қаласындағы қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық және пәтер иелері кооперативтерінде «Коммуналдық төлемдерді есепке алудың автоматтандырылған жүйесі»; Алматы қаласы Бостандық ауданы әкімдігінде «Автоматтандырылған іріктеу жүйесі»; Қазақстан Республикасы Есеп комитетіндегі «Есеп комитетінің автоматтандырылған ақпараттық базасы»; Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінде «Электрондық оқу басылымдарын құру жүйесін автоматтандыру».
А.А. Шарипбаев 200-ден астам ғылыми еңбектер жариялады, 6 оқу құралы, 2 монография және 4 сөздік шығарды. Олардың ішінде: «Қазақстан Республикасының бағалы қағаздарының анықтамалығы» (1995), «Компьютерлік бағдарламалық және техникалық құралдардың дұрыстығын дәлелдеу» (1996), «Информатика және есептеуіш техниканың түсіндірме сөздігі» (2002). Ғалым көптеген мемлекеттік стандарттарды әзірлеуге атсалысты: 10 – ақпараттық технология саласында, 2 – қазақ тілінде, 9 – білім беру саласында.
А.А. Шарипбаев 05.13.11 – Есептеу техникасының, кешендерінің және компьютерлік желілердің математикалық және бағдарламалық қамтамасыз ету мамандығы бойынша докторлық диссертацияларды қорғау бойынша Д 14.61.01 диссертациялық кеңесінің төрағасының орынбасары және 2007 жылдан бастап төрағасы болды. «Информатика, информатика және менеджмент» мамандықтары тобы бойынша 5 ғылым докторы мен 8 ғылым кандидатын дайындады.
2001 жылы А.А. Шарипбаев «31 томдық ғылыми өндірістік қазақша-орысша және орысша-қазақша терминологиялық сөздіктер сериясы» үшін ғылым, техника және білім саласындағы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.
2001 жылы А. А. Шарипбаев "қазақ-орыс және орыс-қазақ терминологиялық сөздіктерінің 31 томдық сериясы" үшін Қазақстан Республикасының Ғылым, техника және білім саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.
А.А. Шарипбаев «Қазақстан Республикасы ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» медалімен марапатталған (2003 ж.), «ЖОО үздік оқытушысы» грантының иегері (2005, 2011 ж.).