ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ҒАЛЫМДАР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДЫ ТҰРАҚТЫ ДАМЫТУ ҮШІН МЕТАГЕНОМИКА БОЙЫНША СЕМИНАРҒА ҚАТЫСТЫ

2024 жылдың 16-19 қыркүйегі аралығында ҚазҰУ биотехнология кафедрасының профессоры, б.ғ.к. Садвакасова А.Қ. және PhD, биотехнология кафедрасының аға оқытушысы Какимова А.Б. Исламабад, Пәкістандағы COMSATS университетінде өткен COMSATS және Халықаралық гендік инженерия және биотехнология орталығы ұйымдастырған «Вирустық аурулардыбақылаудың Метагеномикаға негізделген тәсілі» атты халықаралық семинарға қатысты. Семинар БҰҰ Тұрақты даму мақсаттарына, әсіресе денсаулық сақтау саласында (ТДМ 3: Денсаулық және әл-ауқат) қол жеткізудің кілті болып табылатын вирустық ауруларды эпидемиологиялық қадағалау үшін қолданылатын метагеномдық әдістерді оқытуға бағытталған.

Семинарда талқыланған метагеномикалық технологиялар вирустық қауіптерді ерте анықтаудың инновациялық тәсілдері болып табылады, бұл денсаулық сақтаудың неғұрлым төзімді жүйелерін құруға көмектеседі. Халықаралық гендік инженерия және биотехнология орталығынан (ICGEB, Италия) доктор Сильвано Пьяццаның «Вирустық метагеномикадағы соңғы жетістіктері және болашақ тенденциялар» тақырыбындағы лекциясы қатысушылардың үлкен қызығушылығын тудырды. Доктор Пьяцца секвенирлеудің жаңа технологиялары вирустық қоздырғыштарды анықтаудың дәлдігі мен жылдамдығын арттырып қана қоймай, сонымен бірге олардың нақты уақыт режимінде таралуын жақсырақ бақылау мүмкіндігіне ие екенін атап өтті. Бұл технологиялар вирус геномдарын егжей-тегжейлі талдауға мүмкіндік береді, тіпті олардың үлгілердегі концентрациясы өте төмен болса да, аурудың өршуі үшін ерте ескерту мүмкіндіктерін айтарлықтай арттырады. Сонымен қатар, мұндай инновациялық тәсілдер жаһандық эпидемиологиялық қадағалау жүйелерінің жұмысын жақсартып, халықаралық деректер базасын құруға ықпал ете алады, өз кезегінде бұл әлемдік деңгейдегі вирустық қауіп-қатерлермен күресу бойынша күш-жігерді бір бағытта жұмсауды жақсартады. Иорданияның Корольдік ғылыми қоғамының докторы Момен Альваршде жаһандық вирустық қадағалау және вирустық инфекцияларды бақылау үшін метагеномиканың әлеуеті туралы баяндама жасап, денсаулыққа қауіп төндіретін вирустарға қарсы тұру үшін халықаралық ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтті. Бұл ғылыми саладағы жаһандық байланыстарды нығайту  ТДМ 17 бағытын (мақсаттарға жету үшін серіктестік) тікелей қолдайды.

Сондай-ақ қазақстандық ғалымдар COMSATS атқарушы директоры, доктор Мухаммад Нафис Закариямен кездесті, бұл Қазақстан мен Пәкістан арасындағы білім беру және зерттеу мүмкіндіктерін жақсартуға бағытталған болашақ ғылыми ынтымақтастықты талқылады, ол сәйкесінше ТДМ 4 (Сапалы білім) мақсаттарына қол жеткізу жөніндегі міндеттемеге сай келеді.

Сонымен қатар, Қазақстанның Пәкістандағы Елшісі Ержан Қыстафинмен кездесу барысында екі ел арасындағы ынтымақтастықтың перспективалық бағыттары жан-жақты талқыланды. Елші өзара тиімді байланыстарды дамытудың кең әлеуетін атап өтіп, тек сауда-экономика саласында ғана емес, ғылым мен білім сияқты стратегиялық маңызды салаларда әріптестікті нығайтудың маңыздылығын атап өтті. Ол ғылыми ынтымақтастық пен білім беру бағдарламаларымен алмасу инновацияны дамытуға және жаңа бірлескен жобаларды құруға ықпал ете алатынын, бұл ұзақ мерзімді перспективада екі тарапқа да айтарлықтай пайда әкелетінін атап өтті.

Мұндай халықаралық семинарлар ғалымдардың кәсіби біліктілігін арттыруда ғана емес, БҰҰ бекіткен Тұрақты даму мақсаттарын (ТДМ) ілгерілетуде де басты рөл атқарады. Мұндай іс-шараларға қатысу ғалымдарға озық біліммен алмасуға, соңғы зерттеулерді талқылауға және соңғы әдістер мен технологияларға қол жеткізуге мүмкіндік береді, сайып келгенде, ұлттық және халықаралық деңгейде инновациялық шешімдерді енгізуге әкеледі.

Бұл ғалымдардың жаһандық деңгейде жұмыс істеуіне, әртүрлі елдердің жетекші сарапшыларымен байланыс орнатуына бірегей мүмкіндік, сонымен қатар жаңа бірлескен жобалар мен бірлестіктер құруға ықпал етеді. Аталып өткен жобалар көбінесе ТДМ 3 (Денсаулық және әл-ауқат), ТДМ 9 (Инновациялар және инфрақұрылым) және ТДМ 13 (Климаттың өзгеруімен күресу) сияқты негізгі ТДМ жүзеге асырумен тікелей байланысты биотехнология, медицина, экология, тұрақты энергия өндіру сияқты маңызды салаларды қамтиды.

Қазақстан сияқты елдер үшін мұндай семинарларға қатысу әлемдік ғылыми қоғамдастыққа интеграциялану, сондай-ақ ұлттық ғылыми-зерттеу мүмкіндіктерін арттыру жолындағы қадам болып табылады. Алынған білімдер мен технологияларды тәжірибеге енгізу ел ішінде ғылыми зерттеулерді дамытуға, жаңа білім беру және оқыту бағдарламаларын құруға ықпал етеді, ол да өз кезегінде ТДМ 4 (Сапалы білім) дамытуға ықпал етеді.

Осылайша, COMSATS университетінде өткізілгенхалықаралық ғылыми семинарлар жаңа әдістерді енгізу және халықаралық ғылыми ынтымақтастықты дамыту арқылы қатысушылардың жеке өсуіне, сонымен қатар Тұрақты даму мақсаттарын алға жылжытуға ықпал ететін жаһандық өзгерістердің катализаторларына айналды.