Тау суының экотоксикологиялық бағалау (ТДМ6)

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ биология және биотехнология факультетінің молекулалық биология және генетика кафедрасының аға оқытушысы, PhD Суворова М.А. «Солтүстік Тянь-Шань негізгі өзендерінің альпілік-мұздық дренаждық бассейндерін кешенді экотоксикологиялық бағалау» жобасы жүзеге асырылуда.

Жобаның негізгі идеясы биотестілеу және физика-химиялық талдау әдістерімен Солтүстік Тянь-Шаньның негізгі өзендерінің биік таулы-мұздық су алаптары суларының улану мүмкіндігін кешенді бағалау болып табылады. Барлық өзендердің, соның ішінде Орта Азия мен Қазақстанның ірі өзендерінің бастаулары тауларда, жоғары орналасқан және таулы криосферамен қоректенеді, алайда мұздық су жинау бассейндерінің экологиялық жағдайы олардың қол жетімділігі қиын болғандықтан жеткілікті зерттелмеген. Бүгінгі таңда аймақтық зерттеулер мұздықтарды жоюға, перигляциалды аймақтың сумен қамтамасыз етілуі және гидрологиясына, су қорларын бағалауға және шекара-аралық суларды басқаруға бағытталған. Ал токсикологиялық потенциал, яғни мұздық және биік таулы сулардың тірі организмдерге, соның ішінде адамдарға тигізетін теріс әсерін зерттеу іс жүзінде анықталмаған. Таулардың гидрохимиясындағы өзгерістер қоршаған ортаның ауқымды өзгеруімен, атап айтқанда атмосфераға тасымалданатын ластаушы заттардың шөгінділерімен және мұздықтар мен мәңгі мұз еріген кезде субстраттан шайылып кететіндермен байланысты.

Біріккен Ұлттар Ұйымының тұрақты даму мақсатында көрсетілгендей, су сапасының маңыздылығы адам тұтынуы мен су мен жер экожүйелерінің әл ауқаты үшін таза судың маңыздылығын көрсетеді.

"Баршаға арналған Таза су және санитария" (ТДМ6) Орта Азия мен Қазақстан үшін орнықты дамудың ең өзекті мақсаттарының бірі болып табылады. Солтүстік Тянь-Шаньның биік тауларында Үлкен және Кіші Алматы, Талғар, Қаскелең, Есік, Түрген, Ақсай, Шамалған, Лепсы, Ақсу, Қаратал, Шілік, Қарасай және басқа да өзендердің бастаулары орналасқан. Олардың барлығы Алматы қаласы мен Алматы агломерациясының, Қазақстанның оңтүстік-шығыс өңірлерінің халқы мен шаруашылық қызметі үшін су тұтынудың басты көзі болып табылады. Жоба Солтүстік Тянь-Шаньның (Іле, Жоңғар және Күнгей Алатауы) негізгі өзендерінің биік таулы-мұздық су жинау бассейндерін экотоксикологиялық бағалауға ғана емес, сонымен қатар биік таулы су объектілерін биотестілеудің оңтайлы стратегиясын әзірлеуге бағытталған.

Молекулалық биология және генетика кафедрасы