«Қазіргі қазақстандық орыс прозасы: жетекші үрдістер, жанрология, сюжеттік ерекшеліктер мен кейіпкер (Аслан Жақсылықов шығармалары негізінде)»

2025 жылғы 25 қазан күні офлайн форматында «Қазіргі қазақстандық орыс прозасы: жетекші үрдістер, жанрология, сюжеттік ерекшеліктер мен кейіпкер (Аслан Жақсылықов шығармалары негізінде)» тақырыбында семинар өтті. Іс-шараның ұйымдастырушысы – әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің орыс филологиясы және әлем әдебиеті кафедрасы.

Семинардың мақсаты – Аслан Жақсылықов прозасының көркемдік, жанрлық және философиялық ерекшеліктерін талқылау, оның қазіргі қазақстандық мәдени кодтың, рухани және өзіндік бірегейлік бағдарлардың қалыптасуындағы орнын түсіндіру болды.

Семинар модераторы атап өткендей, Аслан Жақсылықов тұлғасы Қазақстанның орыс тілді әдебиетінде айрықша орын алады. Оның шығармашылығы батыс философиялық дәстүрінің рационалды бастаулары мен шығыс руханиятының метафизикалық тереңдігін ұштастырып, адамның ішкі дамуы, оның әлеммен және тарихпен байланысы сияқты мәселелерді қозғайды.

Семинар барысында кафедра докторанттары да қатысқан талқылауда жазушы прозасының бірқатар маңызды қырлары қарастырылды. Әсіресе Зере Мезгілбаева атап өткен «Ән салған тастар» романына ерекше назар аударылды. Бұл туындыда адам мен әлемнің үйлесіміне ұмтылған рухани жол айқын көрініс табады. Талқылау қатысушылары Инь-Ян бейнесі салынған тастың қарама-қарсылықтардың тепе-теңдігі мен рухтың мәңгі қозғалысын білдіретін метафора ретіндегі символдық маңызын атап өтті.

Әңгіме жалғасы ретінде Аслан Жақсылықовтың эссеистикасы талқыланды. Бану Мауленованың баяндамасында жазушының махаббат тұжырымдамасы сезімдік салаға емес, сопылық дүниетанымға жақын жоғары рухани тәжірибемен байланысты деген ой айтылды. Жақсылықов эсселерін ХХ ғасырдағы орыс ойшылдары Бердяев пен Розанов еңбектерімен салыстыру қатысушыларға сұлулық, руханилық және еркіндік ұғымдарын түсіндірудегі ұқсастықты байқауға мүмкіндік берді.

Айгүл Исаева ұсынған талдау аясында «Далаға ашылған терезе» повесі ерекше қызығушылық тудырды. Баяндамашы мәтіннің музыкалылығы мен поэтикалығын атап өтіп, даланың ішкі еркіндік пен рухани айқындалу кеңістігінің символы ретіндегі рөлін ерекше көрсетті. Талқылау барысында Әсел Құндахбаева повесті «проза поэмасы» ретінде қарастыруды ұсынды, мұнда лиризм мен философиялық созерцательдік ұштасады.

Қазақстан тақырыбы мәдени және рухани кеңістік ретінде Есенкелді Қасымханның баяндамасында көрініс тапты. Ол Жақсылықов шығармаларындағы Қазақстан бейнесі географиялық өлшемнен асып, естелік, миф және ұлттық бірегейлікті біріктіретін метафизикалық ұғымға айналатынын атап өтті. Талқылауда жазушы прозасының постұлттық сипаты жөнінде ой қозғалды, яғни ұлттық кодты сақтай отырып, әмбебаптыққа ұмтылу идеясы.

Дидар Білдебаеваның баяндамасында Жақсылықов шығармаларындағы кейіпкер эволюциясы қарастырылды. Ертеректегі мәтіндерде кейіпкер архетиптік жолаушы ретінде бейнеленсе, кейінгі туындыларда ол әлем алдындағы жауапкершілігін сезінетін экзистенциалды тұлға ретінде көрінеді. Жазушының кейіпкері тарих құрбаны бейнесінен рухани оянған, ішкі өзгеріске қабілетті адам бейнесіне дейінгі жолдан өтеді.

Семинар соңында Гүлжан Ұнасбаева Жақсылықов прозасының жанрлық және стильдік тұтастығы мәселесіне тоқталып, жазушының роман, повесть, эссе және философиялық притча элементтерін еркін үйлестіретінін атап өтті. Талқылауда жазушы шығармаларының эстетикасын дәл сипаттайтын «қазақстандық метафизикалық реализм» термині ұсынылды. Бұл бағыт символизмді, аллегорияны және публицистикалық рефлексияны біріктіреді.

Семинар қорытындысында қатысушылар Аслан Жақсылықов прозасы қазақстандық орыс тілді әдебиеттегі бірегей құбылыс деген тұжырымға келді. Онда ұлттық және әмбебап идеялардың синтезі, шығыс руханияты мен батыстық аналитикалық ойлау жүйесінің үйлесімі көрініс тапқан. Жазушының кейіпкері – мағына, ақиқат және ішкі үйлесім іздеген қазіргі заман адамының бейнесі. Жақсылықов шығармашылығы қазақстандық жаңа бірегейліктің – ашық, жасампаз және метафизикалық бағыттағы моделін қалыптастыруға ықпал ететіні атап өтілді.

Семинар ғылыми қызығушылық пен белсенді пікір алмасу рухында өтті. Қатысушылар ұйымдастырушыларға алғыс білдіріп, мұндай іс-шаралардың қазіргі әдебиеттануды дамытудағы маңызын атап өтті. Талқылау қорытындысы бойынша семинар материалдары негізінде “Білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті” журналына ұжымдық ғылыми мақала дайындау туралы шешім қабылданды.