Климаттың өзгеруімен күрес саясаты

Қазақстан бүкіләлемдік қо­ғам­­дастықтың мүшесі ретін­де, әріп­тестік пен бейбіт­шілік жағ­дайында тұрақты және үдемелі өсуді, әлеуметтік интеграцияны және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз етуге ұмтыла оты­рып, жа­һан­­дық климаттық өз­герістерге бейімделу жолдарын бел­сенді дамытуда.

2023 жылдың басында «Қа­зақ­стан Республикасының кө­мір­тегі бей­та­рап­тығына қол жеткізуінің 2060 жылға дейінгі стратегиясы» қабылданды. Оның алдында «Қазақстан Рес­­пуб­ли­касының «жасыл эко­но­микаға» көшу тұжырым­да­масын» іске асыру, ин­дус­трия­лық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламаларын әзір­леу және енгізу, БҰҰ-ның Тұрақты да­му мақсаттарын жү­зеге асыру жө­ніндегі үлкен және көпсалалы жұмыс жүр­гізілген.

Қазақстан Президенті Қа­сым-Жо­март Тоқаев Абу-Да­би­де (БАӘ, 2023 ж.) өткен Тұрақты даму жөніндегі сам­митінде: «Қа­зақстан көміртегі бей­та­рап­тығына қол жеткізу бойын­ша ұзақ мерзімді міндетте­ме­лер қабылдады. Шын мәнінде біздің ел Париж келісімін ал­ғаш­қылардың бірі болып рати­фи­­ка­циялады. Осыдан кейін біз эконо­ми­каны әртарап­тан­дыруға және жа­ңар­тылатын энергия көздері мен тұрақты технологияларды ілгері­ле­туге ба­ғыт­талған өршіл, бірақ ой­лас­­ты­рылған саясатты тұжы­рым­дадық», – деп атап өтті. Кли­маттың өзгеруінің салда­ры­на бейімделуге бағытталған төмен көмір­текті саясатты іске асыру жан-жақты бо­луы және экономиканың әртүрлі сек­торларын қамтуы тиіс және ғы­лыми, технологиялық және кә­сіби кадр­лармен қамтамасыз етуді транс­фор­мациялау мін­дет­тері бұл ретте шешуші рөл атқарады.

Жоспарланған тұрақты даму мақ­саттарын уақтылы жүзеге асыру үшін Қазақстанға және әлемнің басқа елдеріне озық технологиялар сала­сын­дағы жоғары білікті мамандар, ме­нед­жерлер мен ғылыми қыз­мет­­­кер­лер қажет. Олардың са­палы дайын­дығын универ­си­теттер қамта­ма­сыз етуі тиіс. Университеттер өз зерт­теу­лерін, саяси ұсыныстарын жә­не сту­денттерге білім беру ар­қылы көміртегі бейтараптығы мен тұрақ­ты­лыққа қол жеткізу мәселелерін ше­шуде жетекші рөлдердің бірін ат­қа­рады.

Осыған байланысты Әл-Фараби атын­дағы Қазақ ұлт­тық университеті халықаралық бай­ланыстарды бел­сен­ді да­мы­тып, көшбасшылық пози­ция­­ны иеленуде. Сонымен Әл-Фа­раби атын­дағы Қазақ ұлт­тық уни­верситеті елдегі және аймақтағы United Nations Academic Impact (UNAI) бағ­дарламасына енген алғашқы уни­вер­ситет болды. Әл-Фара­би атын­дағы Қазақ ұлттық уни­верситеті БҰҰ-ның RIO+20 жа­һан­дық форумына ар­налған іс-әрекеттер бағдарламасы бойынша халықаралық кон­суль­­та­ция­ларға белсенді қа­тысты, Азия, Еуропа және Ла­тын Америкасы уни­вер­си­­теттерінің қатысуымен тұ­рақ­ты даму үшін білім беру жө­ніндегі жеке па­нель­дің бас­тамашыларының бірі бол­ды. Әл-Фараби атындағы Қа­зақ ұлттық университеті тұ­рақ­ты да­муды ілгерілету жөніндегі RIO+ 20 уни­вер­ситеттерінің декларациясына ал­­ғаш­қылар­дың бірі болып қол қой­ды, Green Bridge through Generation вир­туалды-комму­ни­ка­тив­тік плат­фор­­ма­сы құрылды www.greenbridge.kaznu.kz.

Жаһандық қауымдастықтың бір бө­лігі ретінде университет тұрақты да­му­дың барлық мақ­саттарына қос­қан үлестің бір бөлігі ретінде кли­маттық мә­се­лелерді шешу үшін іргелі жұ­мыс­тарын жүргізуде. Универ­си­тет ға­лым­да­рының ғылыми зерттеулері қазіргі климаттың жа­һан­дық және өңірлік өзгеріс­те­рімен; Қазақстанның кли­мат­тық жағ­дайы­мен; Қазақ­стан Рес­пуб­ликасының ауа бас­сейнінің жай-күйімен; кли­мат­тың байқалатын және кү­тілетін өз­ге­ріс­те­рінің өзен эко­жүйе­леріне әсерімен және т.с.с. ғылыми-зерттеу жұмыс­та­рымен байланысты. Уни­вер­ситеттің про­фес­сор-оқыту­шы­лар құрамының, жас ға­лым­дарының зерттеу нәти­же­лері Scopus және Web of Science ба­заларында индекс­те­летін моно­гра­фия­лар мен ғы­лыми ж­о­ғары рей­­тинг­тік басылымдарда, сондай-ақ Қа­­зақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министр­лігінің Білім және ғылым са­ла­сындағы бақылау ко­митеті ұсы­натын басылым­дар тіз­бе­сінде жарияланады.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің білім беру бағдар­ла­малары универ­си­теттің климаттың өзгеруі, қоршаған ортаны қорғау және тұрақты даму саласындағы тә­жі­ри­бе­лерін айқын көрсетеді. Сту­дент­терге тұрақты дамуға бай­ланысты тағы­лым­дамалар мен оқу пәндерінің мүм­кін­діктері ұсынылады, ал сту­дент­тік қо­ғам­дар бірінші болып ашық сағаттар өткізеді. Уни­верситет студенттерді әлеу­меттік жауапты әлем азаматы ретінде қалыптастыру мақса­тында осы мәселелерді шешу үшін дағды­лар­ды дамытуға ба­ғыт алған. Айта кететін болсақ, сту­­дент­тер тұрақты даму мақ­сат­тарымен са­ла бойынша пән­­дерінде терең та­нысады; таза энер­гиямен және кли­маттың өзгеруі­мен байланысты пәндерді оқуға мүм­кіндіктері бар; климаттың өзгеруіне қар­сы күрес, тұрақты даму са­ла­лары бо­йынша тәжірибені, соның ішінде қоғамдас­тық­пен оң қарым-қатынасты орнатуға мүмкіндік беретін бірқатар пән­­аралық модульдер ұсыны­ла­ды.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлт­тық университеті ҚазҰУ қа­ла­шы­ғында кө­міртегі шыға­рын­ды­ларын азайту және биоәртүр­лілікті арттыру бағ­дар­­­ла­масына баса назар ау­да­рады. Кли­мат­тың өзгеруімен күресу бойынша уни­верситет саясаты ҚазҰУ қала­шы­ғында энергия тиімділігін жақ­сар­ту­ға, көгалдандыруға, инфра­құ­ры­­лымын да­мытуға, сонымен қатар елдің эко­жүйесіне инте­гра­­ция­лануына ғы­лым мен техниканың жаңа жетіс­тік­терін ен­гізу негізделген. Әл-Фараби атын­дағы Қазақ ұлттық уни­вер­сите­тінде «ЭКО офис» ав­торлық тұжы­рым­дамасын құру бойынша белсенді жұмыс жүр­гі­зілуде https://greenoffice.kaznu.kz/, энер­гия, ре­сурс үнем­деу, қалдық­тар­ды азайту жә­не эко­ло­гиялық таза өңдеу жө­ніндегі іс-шара­лар­ды қамти­тын әзір­ленген бірегей крите­рий­лерге негіз­дел­ген.

Бұл бағдарламаның мақсаты – жұмыс, білім беру орын­да­рын­да эко­ло­гиялық жай­лы­лық­ты арттыру, эко­логиялық және төмен көміртекті өмір сал­тына көшу, климаттың өзгеруіне қар­сы күресте озық жасыл техно­ло­гияларды тарту және насихаттау, сон­дай-ақ уни­вер­ситет қызмет­кер­лері мен сту­дент­тер арасында экологиялық сананы қалыптастыру.

ҚазҰУ қалашығында энер­гия­ны тұтыну мен шыға­рын­дыларды азайту уни­вер­си­тет­тің климаттың өзгеруіне күресу сая­сатының басымдық­та­ры­ның бірі болып қала береді және бұл мәселені энергияны тиімді бас­қа­ру және жаңар­ты­латын энергия көз­дерін пай­да­ланудың ең ұтымды ин­нова­ция­­ла­ры арқылы жал­­ғас­тырамыз.

Айна РЫСМАҒАМБЕТОВА,

 PhD, география және табиғатты пайдалану факультетінің ғылыми-инновациялық қызметі және халықаралық байланыстар

жөніндегі декан орынбасары