Тұрақты даму мақсаттары: маңызы мен міндеті

Тұрақты даму саласындағы мақсаттар (ТДМ) (Sustainable Development Goals (SDGs (SDGs)) – 2015 жылы БҰҰ Бас ассамблеясының «Барлығының жақсы және тұрақты болашағына қол жеткізу жоспары» ретінде әзірлеген 17 өзара байланысты мақсаттар жиынтығы.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің осы бағытта істеп жатқан негізгі шаралары қоғамдағы өзекті мәселелерді меңгеруге, шешуге  негіз болды. Бұл мақсаттар 2030 жылға қарай тұрғындар мен ғаламшар өмірін түбегейлі жақсартуға бағытталған 17 тармақтан тұратын ТДМ-ға жетудің жолын анықтайды.

17 ТДМ-ның қысқаша атаулары: кедейлікті жою (ТДМ 1), аштықты жою (ТДМ 2), жақсы денсаулық және әл-ауқат (ТДМ 3), сапалы білім беру (ТДМ 4), гендерлік теңдік (ТДМ 5), таза су және санитария (ТДМ 6), қымбат емес және таза энергия (ТДМ 7), лайықты жұмыс және экономикалық өсу (ТДМ 8), индустрияландыру, инновациялар, инфрақұрылым (ТДМ 9), теңсіздікті қысқарту (ТДМ 10), тұрақты қалалар және елді мекендер (ТДМ 11), жауапты тұтыну және өндіріс (ТДМ 12), климаттың өзгеруімен күрес (ТДМ 13), теңіз экожүйелерін сақтау (ТДМ 14), құрлық экожүйелерін сақтау (ТДМ 15), бейбітшілік, әділдік және тиімді институттар (ТДМ 16), тұрақты даму үшін серіктестік (ТМД 17).

 ТДМ мақсаттары мен индикаторының тізімі 2017 жылдың шілдесінде БҰҰ қарарында жарияланды. Әр мақсат әдетте 8-12 мақсаттан тұрады және әр мақсатта біреуінен екіншісіне жетудегі прогресті өлшеу үшін қолданылатын бір-төрт көрсеткіш бар, бір мақсатқа орташа есеппен 1,5 көрсеткіш.

Мысалы, осы ТДМ 1 – бұл барлық жерде кедейлікті жоюды мақсат етеді. Егер біз  ТДМ 1-ге қол жеткізсек, онда 2030 жылға қарай бүкіл әлемдегі кедейлік тоқтайды. Оның көрсеткіштерінің бірі – кедейлік шегінен төмен тұратын халықтың үлесі. Бұл деректер жынысы, жасы, жұмыс жағдайы және географиялық жағдайы (қала/ауылдық) бойынша талданады.

Мақсат жеті мақсаттан және прогресті бағалау үшін 13 индикатордан тұрады. Бес түпкі мақсат: төтенше кедейлікті жою; кедейліктің барлық ауқымын жартысына азайту; әлеуметтік қорғау жүйелерін енгізу; меншікке, негізгі қызметтерге, технологияларға және экономикалық ресурстарға тең құқықтарды қамтамасыз ету; экологиялық, экономикалық және әлеуметтік апаттарға төзімділікті арттыру. Іске асыру құралдарына қатысты екі мақсат – кедейлікті жою үшін ресурстарды жұмылдыру және барлық деңгейлерде кедейлікті жою саясатының негіздерін құру. Яғни 17 мақсат өз бөлігінде түпкі мақсаттарды айқындайды және бұл мақсаттарға қол жеткізген деректер немесе ақпарат балалар, қарттар, мүгедектер, босқындар, жергілікті халықтар, мигранттар және ішкі қоныс аударушылар сияқты барлық осал топтарға қатысты болуы керек.

Жалпы, бұл адамзат тағдырына алаңдаушылықтан туындаған құжат. Климаттың өзгеруі, қақтығыстар, COVID-19 және экономикалық дағдарыс  қоғам мен отбасылардың, олардың мүшелерінің өркендеуіне жол бермейді. Егер біз қазір әрекет етпесек, түрлі кесел, дұрыс тамақтанбау және қауіпті су сияқты оңай алдын алуға болатын себептерге байланысты миллиондаған адамдардың өмірін жоғалту қаупі бар. Сондықтан БҰҰ-ның бұл маңызды құжаты, ең алдымен, жер бетінің байлығы адам өмірімен тығыз байланысты.

Қазіргі кездегі өмір сүру құны, қақтығыстар, климаттық дағдарыс, су тасқыны, аптап ыстық, дала өрттері сияқты жағдайлар өмір сүруде де, экономиканы жақсартуды мақсат етуде де айтарлықтай кедергі келтіреді, әйтсе де біздің жақсы өмірге деген сеніміміз сақталады.

Жоғары оқу орындары – ТДМ шараларын түзудің және сол мақсаттарға жетуге негіз болатын, пайдалануға ықпал ететін білім беру платформасы.  Осы мәселелерді ойландыратын сабақ жоспары, іс-шаралар мен ресурстар бар, олардың барлығы жастарды әрдайым хабардар және белсенді азамат болуға үндейді. Негізі, бізде жаһандық мақсаттарға қол жеткізуді қолдау үшін пайдалы ресурстар бар.

Қорыта келе, тұрақты даму мақсаттары негізінде қайта топтасып, күш жинап, әлемде болып жатқан келеңсіз жағдайларды бірге жеңейік дегіміз келеді. Студенттік топтарда осы мақсаттарға лайық іс-шара өткізу өскелең ұрпақтың бұл мәселелерді біліп және оған немқұрайды қарамауға септігін тигізері сөзсіз.

Сәуле ЕРМҰХАМЕТОВА,
                                                                       Джанату ӘЛКЕБАЕВА,
Азаматтық құқық және азаматтық іс жүргізу,
еңбек құқығы кафедрасының оқытушылары