Экологиялық құқықтық мәселені шешу жолы

Әлемде минут сайын 1 миллион дана пластикалық бө­телке сатып алынады. Ал жыл сайын 5 триллион бір рет қолданылатын полиэтилен пакеттері пайдала­ны­ла­ды. Біз күн сайын шығаратын пластикалық қоқыстардың ең көп таралған түрлері – бір реттік ыдыс-аяқ, сөмке, қап­тама, пластикалық бөтелке және түрлі контейнерлер. Пластмасса қоршаған ортаға айтарлықтай зиян кел­ті­реді: оны өндіру барысында атмосфераға жылына 400 миллион тоннаға дейін көмірқышқыл газы бөлінеді. 

Біз қоршаған ортаны сақтау үшін не істей аламыз? Меніңше, бұған жауап ретінде плас­ти­ка­лық қалдықтарды жинап, оны одан әрі қайта өңдеуге жіберу жұмысын бастау. Осы жерде пластмассаны қайта өңдеу процесін толығырақ қарас­ты­райық, процестің өзін бірнеше кезеңге бөлуге болады. Бірінші – шикізат жинау. Пластмасса – көп­теген өнімдерді өндіру үшін жақсы шикізат. Ол бөтел­ке, банка, сөмке, контейнер, плас­тикалық құбыр, кредит кар­таларын, бір реттік ыдысты және т.б. өндіру үшін қолда­ны­лады. Екінші – сұрыптау. Бұл – пластикалық қалдықтарды қай­та өңдеудің бастапқы ке­зеңі. Мына критерийлер бо­йын­ша жүзеге асады: түрлі шайыр­лардың түсі, таңбалануы және мазмұны. Үшінші – ұн­тақ­тау. Сұрыптау кезеңінен кейін ұн­тақтау процесі жүреді. Плас­ти­ка­лық қалдықтар түрге бө­лі­неді, ал пластикалық бөтел­ке­лер үлпектерге бөлінеді. Төр­­тінші – тазалау. Бұл кезеңде пластикалық үлпектер ласта­ну­дан, жабысқан кірден, жап­сыр­ма қалдықтарынан немесе басқа бөгде заттардан та­зар­тылады. Сонымен қатар тер­миялық жапсырмалар, желім, та­мақ қалдықтары және жән­діктер сияқты қоспалар жойы­ла­ды. Тазалау арнайы құрал­дар­ды қолдана отырып, жу­у­дың бірнеше кезеңінде іске асы­ры­лады. Бесінші – ұсақтау. Бұл процестің негізгі мақсаты – ода­н әрі өңдеуге жүктемені азайту және пластикалық қай­талама шикізаттың мөлшерін ұл­ғайту. Ұнтақтау флекс күйіне дейін жүзеге асырылады. Сон­дай-ақ осы кезеңде флекстің соңғы тазартылуы өтеді. Про­цесс тазарту кезеңінен кейін қал­ған қоспалардың барлық түр­лерін тартатын ана­ли­затор­лар мен магниттік жабдықты қол­дану арқылы жүзеге асы­рылады. Алтыншы – сапа бо­йынша сұрыптау. Бұл кезеңде бөл­шектерді сапа класы бо­йынша сұрыптау жүргізіледі. Тығыздықты тексеру үшін бөл­шек­тер суға батырылады. Ты­ғыздығы жоғары бөлшектер түбіне түседі, ал қалғандары бе­тінде қалады. Содан кейін ауа құбырында өлшемдері бо­йынша сұрыптау жүргізіледі: үл­кен бөліктер төмен түседі, ал кіш­кентайлар жоғары кө­те­рі­ле­ді. Бұл кезең алынған флекс­тің сапасын анықтауға кө­мек­теседі. Жетінші – балқу. Плас­тикалық қалдықтарды қай­та өңдеудің соңғы кезеңі. Мұнда кептірілген үлпектер балқы­ты­лады. Бұл процестің бір­неше ерекшеліктері бар: қа­быр­шақ­тар дереу жаңа пішінге құйы­ла­ды немесе кейінірек пай­да­лану үшін түйіршіктерге өң­деледі. Кейінірек дайын өнім­­ді осы түйіршіктерден жа­сау­ға болады. Балқыту ба­ры­сында бөлшектердің бұзылуын болдырмау үшін арнайы жаб­дық пен белгілі бір температура қолданылады.

Жалпы, қазіргі таңда эколо­гия­ның жақсаруына түрлі ше­шім­дер бар. Мысалы, Қазақ­стан қалаларында ECOSEN қа­­былдау бөлімдері жұмыс іс­­тейді. Өзімнің тәжірибем ар­қы­лы айтсам, жақында мен осы қайта өңдеу бөліміне бар­дым. Отбасымда қоқысты, оның ішінде бөтелке, қағаз жә­не т.б. қайта өңдеуге береміз. ECOSEN жүйесі өте тиімді, се­бебі біз қалдықтарды өңдеуге өт­кізіп қана қоймай, нәти­же­сінде экоөнімнен жасалған сөм­келер мен бөтелкелер ала ала­мыз. Бұл осы жүйемен ай­наласуға үлкен мотивация бе­реді. Жалпы, қоршаған ортаны сақ­тап қана қоймай, оны аялау керек және мұндай акциялар мен шараларға өзіміз ғана қатыспай, жас ұрпақты дұрыс шешім қабылдауға бағыттап, табиғаттың гүлденуіне үлесін арт­тыру қажет. ТДМ-ның 17-ші мақсатын іске асыру – біздің жарқын болашағымыздың ке­пілі. Сол сияқты 13-ші мақ­сат­қа, яғни «Климаттың өз­ге­руі­мен және оның әсерлерімен күресу үшін шұғыл шаралар қабылдау» бойынша қоршаған ортаға біршама үлес қостым деген сенімдемін.

Қорытындылай келе, біз бо­лашақта өзімізге және қор­ша­ған ортаға зиян келтірмеуіміз ке­­рек. Бұл кішігірім қадам жауап­кершілікті сезінудің негізі және біздің ұрпаққа жасыл ға­ламшардан ләззат алуға мүм­кіндік береді. Екінші жағынан, сіз контейнерді өз үйіңізге ор­на­ластыра аласыз, бұл тұ­ты­ну­шылық өнімдерді қайта өң­деу­ге және бүкіл отбасына дұ­рыс білім алуға, айна­ла­ңыздағы адам­дардың санасын өзгер­ту­ге көмектеседі. Бәріміз бірге Жер-Анамызды аялайық.

Мерей БЕЙСЕТБАЙ,

Мемлекет және құқық теориясы мен тарихы, конституциялық және әкімшілік құқығы кафедрасының

аға оқытушысы

 Ернұр ОҢДАШҰЛЫ,

3-курс студенті