«Цифрлық қоғам – трансформациялар кеңістігі: ҚазҰУ-дегі халықаралық дөңгелек үстел аясындағы көзқарас»

21 қазанда әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің философия және саясаттану факультетінде «Цифрлық қоғам – әлеуметтік және психологиялық трансформация кеңістігі: пәнаралық талдау» тақырыбында халықаралық дөңгелек үстел өтті. Іс-шара Қазақстан, Германия және Ресей елдерінің жетекші ғалымдарын, зерттеушілерін және тәжірибелік мамандарын біріктіріп, цифрландырудың адамға, қоғамға және заманауи әлеуметтік институттарға әсерін талқылауға арналды.

Отырыстың модераторы ретінде философия және саясаттану факультетінің деканы, философия ғылымдарының кандидаты, доцент Бекжан Берікбайұлы Мейірбаев сөз сөйледі. Өзінің құттықтау сөзінде, ол цифрлық дәуір адамның тәжірибесі мен әлеуметтік тәжірибелеріндегі өзгерістерді талдау үшін философияны, әлеуметтануды және психологияны біріктіретін пәнаралық түсініктің жаңа тілін талап ететінін атап өтті.
Спикердің айтуынша, қазіргі зерттеулер адамның цифрлық шынайылық субъектісі ретіндегі тұтас бейнесін қалыптастыруға бағытталуы тиіс.

Іс-шараның қосымша модераторлары психология ғылымдарының докторы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың жалпы және қолданбалы психология кафедрасының меңгерушісі Арман Нұрмаханбетов пен әлеуметтану ғылымдарының докторы, ҚазҰУ-дың әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс кафедрасының меңгерушісі Гүлмира Абдрайымова болды.

«Қазіргі қоғамның цифрлық ортасындағы күйзелісті басқару» тақырыбында баяндама жасаған Лейпциг университетінің (Германия) профессоры Конрад Решке үздіксіз цифрлық кеңістікте болу адамның жаңа типін – үнемі байланыста өмір сүретін және когнитивтік жүктемеге ұшырайтын субъектіні қалыптастыратынын атап өтті.
Ғалым цифрлық гигиенаның және психологиялық өзін-өзі реттеудің маңыздылығына тоқталып, цифрлық қажуды болдырмауға арналған пәнаралық профилактикалық бағдарламаларды енгізу қажеттігін ұсынды.

Профессор Алена Гарбер (Бад-Вильдунген / Менхенгладбах, Германия) студенттердің психикалық және физикалық денсаулығына смартфондарды шамадан тыс пайдаланудың салдары туралы баяндама жасады. Зерттеуші гаджеттерге тәуелділік ұйқының бұзылуына, мазасыздықтың артуына және зейіннің төмендеуіне тікелей байланысты екенін айтты. Оның пікірінше, цифрлық әлеуметтену жастарға педагогикалық және психологиялық қолдау көрсетудің жаңа тәсілдерін қажет етеді.

Пленарлық бөлімді әлеуметтану ғылымдарының докторы, Ресей әлеуметтану академиясының академигі, «РОМИР» зерттеу холдингінің президенті Андрей Милехин қорытындылады. Ол «Адамтаным өлшемі: қатысу дәрежесі» атты тұжырымдамалық баяндамасын ұсынды. Милехиннің «цифрлық коммуникацияға адамның қатысуы – оның қоғамдағы бар болуының өлшеміне айналды» деген тезисі әлеуметтанушылар мен психологтар арасында қызу талқылау туғызды. Зерттеуші атап өткендей, қазіргі цифрлық мінез-құлық – тек технологиялардың салдары ғана емес, бұл әлеуметтік сәйкестіктің жаңа формасы. Мұнда белсенділік, қатысушылық және айқындылық адамның желідегі мәртебесін анықтайды.

Отырыстың екінші бөлімінде ҚР ҰҒА академигі Зарема Шәукенова, профессор Света Бердібаева, профессор Леонид Гуревич, BISAM Central Asia директоры Андрей Скуратов, сондай-ақ ҚазҰУ-дың жетекші әлеуметтанушылары мен психологтарының қатысуымен қызу пәнаралық пікірталас өтті. Талқылау барысында, қатысушылар цифрландырудың әлеуметтік байланыстарға, сенім деңгейіне, цифрлық теңсіздіктің қалыптасуына және үнемі онлайн кеңістікте өмір сүрудің психологиялық салдарына әсерін қарастырды.

Профессор Гүлмира Серікқызы Әбдірайымова, цифрландырудың жаңа әлеуметтік шындықты қалыптастырып жатқанына тоқталды. Оның айтуынша, онлайн және офлайн әлемдер арасындағы шекаралар біртіндеп жойылып, әлеуметтік байланыстар аралас сипатқа ие болуда. Цифрландыру қоғамдық ынтымақ табиғатын қайта анықтап, ғылымнан қауымдастық пен әлеуметтік капитал ұғымдарын жаңаша пайымдауды талап етеді.

Доктор Арман Нұрмаханбетовтың айтуынша, жаппай цифрландыру эмоционалдық жүктеменің артуы мен цифрлық күйзеліске әкеліп, психологиялық мәдениетті, өзін-өзі реттеу дағдыларын және ақпаратты сыни тұрғыда қабылдау қабілеттерін дамытуды қажет етеді.

Талқылау барысында қатысушылар қазіргі қоғамның «білім қоғамынан» «деректер қоғамына» өтіп жатқаны туралы қорытындыға келді. Бұл жағдайда ақпарат басты ресурсқа айналып, ал цифрлық құзыреттер әлеуметтік стратификацияның жаңа түрі ретінде көрініс табуда. Қатысушылардың пікірінше, ғылымның міндеті тек осы үдерісті сипаттау ғана емес, сонымен бірге технология адамға қызмет ететін цифрлық мәдениеттің этикалық және білім беру бағдарларын қалыптастыру болып табылады.

Халықаралық дөңгелек үстел цифрлық әлемдегі адамның болашағы туралы идеялар алмасудың маңызды алаңына айналды. Қатысушылардың ортақ пікірі бойынша, цифрландыру – бұл тек технологиялық емес, сонымен қатар антропологиялық және әлеуметтік-мәдени үдеріс. Ол философтар, әлеуметтанушылар, психологтар, педагогтар және IT-мамандарының бірлескен жұмысын талап етеді. Сарапшылар атап өткендей, цифрлық қоғамның өзегінде адам тұруы тиіс, ал гуманитарлық ғылым оның моральдық бағыт-бағдары болуға тиісті.