Президент Тоқаевтың «Қазақстан – академиялық білім аймағы» форумындағы баяндамасы туралы пікір

2025 жылғы 31 қазанда Астанада өткен «Қазақстан – академиялық білім аймағы» халықаралық стратегиялық серіктестер форумы – білім беру саласындағы жаңа дәуірдің бастауы болды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың баяндамасы бұл шараның шарықтау шегіне айналып, Қазақстанды жаһандық білім хабына айналдыру жолындағы нақты қадамдарды анықтап берді. Мен, халықаралық қатынастар мен саясаттану саласындағы зерттеуші ретінде, бұл сөзді білімнің экономикалық өсу мен инновациялардың қозғаушы күші ретіндегі рөлі тұрғысынан талдап, оның стратегиялық маңызын бағалаймын. Баяндама – бұл тек сөз емес, нақты реформалардың жол картасы, ол Қазақстанның «Тәуелсіздікті нығайту» бағдарламасына сәйкес келеді және халықаралық серіктестіктің жаңа деңгейін ашады.

Президенттің сөзіндегі негізгі идеялардың бірі – білім беру жүйесінің қолжетімділігі мен сапасы. 2019 жылдан бері білім-ғылым саласына бөлінетін қаржының үш есе өскені және жоғары оқу орындарының дербестігінің артуы – бұл маңызды жетістік. «Ұлттық қор – балаларға» және «Келешек» жинақтау жүйелері арқылы балалардың есепшоттарына мемлекеттік капитал мен сыйақы жиналуы, сондай-ақ жастарға пайызсыз несиелер мен гранттар берілуі – әлеуметтік әділдіктің нақты көрінісі. Бұл шаралар теңсіздікті азайтып, барша азаматқа сапалы білім алу мүмкіндігін береді. Менің ойымша, бұл модель дамушы елдер үшін үлгі бола алады, өйткені ол білімді тек элитаға емес, ұлттық байлыққа айналдырады. Дегенмен, оны жүзеге асыруда аймақтық теңгерімсіздікті еңсеру – маңызды міндет; мысалы, ауылдық жерлердегі жатақханалар мен кампустардың салынуы бұл мәселені шешудің кілті болмақ.

Халықаралық серіктестік пен инновацияларға қатысты бөлім баяндаманың ең жарқын бөлігі болды. Қазақстанның әлемнің 40 жетекші университетімен серіктестігі, шетелдік филиалдардың (33 филиал) ашылуы және 2029 жылға қарай шетел студенттерін 100 мыңға жеткізу жоспары – елімізді Орталық Азиядағы білім орталығына айналдырудың стратегиясы. Виза режимінің жеңілдетілуі мен түлектерді еңбек нарығына тарту бағдарламалары – бұл миграциялық әлеуетті пайдалануға бағытталған ақылды қадам. Инновациялар тұрғысынан жасанды интеллект (ЖИ) технологияларына басымдық берілуі ерекше қызықтырады: «AI Sana» бағдарламасы арқылы 540 мың студенттің оқу курсынан өтуі, ЖИ-ді міндетті пән ретінде енгізу және OpenAI-мен пилоттық жоба – Қазақстанды цифрлық трансформацияның алдыңғы қатарына шығарады. Мысалы, Қозыбаев университеті мен Аризона университеті бірлесіп әзірлеген күкіртті полимерге айналдыру технологиясы экологиялық және өнеркәсіптік жаңалықтың жарқын үлгісі. Бұл идеяларды жүзеге асыруда ғылымның экономикамен байланысы – Президенттің «ғалым халық үшін еңбек етеді» деген сөзімен расталады, бұл Академик Қаныш Сәтбаевтың мұрасына сүйенеді.

Бұл баяндамаға пікірім – толық қолдау. Ол Қазақстанды білім арқылы жаңғырту идеясын нақтылап, халықаралық академиялық дипломатияны өркендетеді. Форумға қатысқан шетелдік университет басшылары мен рейтинг агенттіктерінің болуы – серіктестіктің шынайы ниетін көрсетеді. Алайда, реформалардың тиімділігін бағалау үшін мониторинг жүйесін күшейту және жастардың кері байланысын ескеру қажет. Мысалы, ЖИ университетінің ашылуы – тамаша идея, бірақ оны қолжетімді ету үшін онлайн-платформаларды дамыту маңызды. Жалпы, бұл сөз – Қазақстанның 2050 жылғы стратегиясына қосылатын қадам, ол бізді білімнің жаңа аймағына апаруы мүмкін. Қорытындылай келе, Президент Тоқаевтың баяндамасы – үміт пен жауапкершіліктің симфониясы. Білім мен ғылым – әлемді өзгертетін күш, ал Қазақстан бұл күштің орталығы болуға лайық. Бұл сөз бізді ойлануға және әрекет етуге шақырады: жастардың болашағы-біздің қолымызда. Форумның жалғасы – жаңа серіктестіктер мен жобаларға әкелсін!

PhD ассистент-профессор Сүйінбай Сүйіндіков