Орталық Азияның мәдени кеңістігі пәнаралық зерттеу нысаны ретінде

2025 жылдың 10 қазанында 5-ші Еуразиялық мәдени дипломатия мектебінің "Turco-Slaviсa: тарих, әдіснама және лингводидактика" аясында өткен ғылыми семинар академиялық қауымдастық үшін маңызды оқиғаға айналды, тіл білімі, әдебиеттану және мәдениеттану салаларында жұмыс істейтін гуманитарлық ғылымдар зерттеушілерін біріктірді.

Семинарды әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Түркітану және алтайтану ғылыми-зерттеу институтының атқарушы директоры, филология ғылымдарының докторы, профессор Нұрсұлу Жамалбекқызы Шаймерденова жүргізді. Ол профессор Элеонора Федоровна Шафранскаяның зерттеулері мәдениетаралық және салыстырмалы әдеби зерттеулердің дамуына, Еуразия кеңістігіндегі өркениеттер диалогының академиялық негізін қалауға маңызды үлес қосатынын атап өтті.

Дәрісті филология ғылымдарының докторы, Ресейдің Патрис Лумумба атындағы Халықтар достығы университетінің профессоры, салыстырмалы-тарихи лингвистика, лингвомәдениеттану және түркі-славян қарым-қатынастарының поэтикасы салаларындағы танымал сарапшы Элеонора Федоровна Шафранская оқыды. Өз баяндамасында профессор Э.Ф. Шафранская «Орталық Азия өнерде, әдебиетте және тілде» тақырыбына тұжырымдамалық талдау жасады, онда ол аймақты мәдени стратификацияның бірегей кеңістігі ретінде анықтап, мәдени жадтың орны ретінде Орталық Азия ежелгі өркениеттік дәстүрлер мен мәдени көріністің заманауи түрлерін байланыстыратынын атап өтті. Е.Ф. Шафранская гуманитарлық ғылымдардағы Орталық Азияның тек географиялық ғана емес, сонымен қатар мәдениеттер, тілдер және эстетикалық жүйелер арасындағы диалог идеясын бейнелейтін семиотикалық санатты білдіретініне назар аударды. Профессордың пікірінше, әдебиетте, бейнелеу өнерінде және ұлттық лингвистикалық тұжырымдамаларда көрініс табатын түркі және славян мәдени парадигмаларының өзара әсерін зерттеу ерекше маңызды. Семинар барысында Элеонора Федоровна Орталық Азия өнерінің дамуына елеулі үлес қосқан суретшілер туралы бірегей және баға жетпес білімімен бөлісті.

Е.Ф. Шафранская семинар тыңдаушыларына өзінің «Орыс мәдениетіндегі Түркістан мәтіндері: Н. Каразиннің отаршылдық прозасы» атты монографиясын ұсынды. Онда Каразиннің орыс әдебиетіндегі Түркістан бейнесін жасаудағы рөлі қарастырылады. Ол аймақтың әдеби мәтіндері мен мәдени кодтарын талдау бізге сөздік қорда, бейнелеуде және мотивтерде көрініс тапқан дүниетанымның универсалдары мен этноспецификалық ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретінін атап өтті. Оның айтуынша, Орталық Азия - өнердің, ауызша дәстүрдің және жазбаша мәдениеттің синкретизмі қазіргі заманғы гуманитарлық ойдың негізін құрайтын кеңістік.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің жас зерттеушілері Динара Азретәліқызы Құдайбердина мен Айнұр Сәрсенқызы Нұрахынова пікірталасқа қатысты. Филология магистрі және ҚазҰУ кітапханасының кітапхана ісі жөніндегі директорының орынбасары Құндыз Серікқызы Көбегенова да П.Я. Зальцманның еңбектері бойынша зерттеулерін ұсынды. Талқылауда Орта Азияның орыс және әлемдік әдебиеттегі көрінісінен бастап мәдени сәйкестіктің тілдік модельдерін талдауға дейінгі кең ауқымды мәселелер қамтылды. Спикерлер ғылымдағы ұрпақаралық диалогтың маңыздылығын - дәстүрлердің сабақтастығын және жаңа теориялық және әдіснамалық тәсілдерді әзірлеуді қамтамасыз ететін танымал ғалымдар мен жас зерттеушілер арасындағы өзара әрекеттесуді атап өтті.

Профессор Е.Ф. Шафранскаяның семинары мәдени дипломатияның айқын үлгісі болды, гуманитарлық білім халықтар арасындағы интеграция мен өзара түсіністік құралы бола алатынын көрсетті. Профессордың баяндамасы Орталық Азияның Шығыс пен Батыс дәстүрлерінің түйісетін Еуразияның мәдени және тілдік өзегі ретіндегі рөліне жаңа көзқарас ұсынып, күрделі және көп қабатты дүниетанымды қалыптастырды.

Мусабекова Ұ.Е., филол.ғ.д., доцент м.а.,

Шетелдіктердің тілдік және жалпы білім беру дайындығы кафедрасы

 ЖОО дейінгі білім беру факультеті,

 Әл-Фараби ат. ҚазҰУ.