Тұрақты даму мақсаты аясындағы оқу-далалық практиканың маңызы

Қазіргі таңда әлемдік тұрақты даму мақсаттары (ТДМ) кедейлікті  жоюға, теңсіздік пен әділетсіздікке қарсы тұруға, Жер шарын қорғауға және барлық адамдар үшін бейбітшілік пен гүлденуді қамтамасыз етуге бағытталып қабылданған мақсаттар болып саналады. 2030 жылға дейін 17 негізгі бағыт таңдалған әрі олардың жүзеге асырылуы елімізді өмірдің барлық негізгі салаларының тұрақты дамуына және әрбір адамға қатысты жаһандық мәселелерді шешуге жетелейді. Тұрақты даму мақ­сат­тарын енгізу және оған қол жеткізу процесі Біріккен Ұлт­тар Ұйымының өкілдері тарапынан да, сондай-ақ Қа­зақ­стан Республикасының үкіметі тарапынан да үнемі бақылауда. Бүгінде Қазақстанның ТДМ-ға қол жеткізу мониторинг жүйесі 280 индикаторды қамтиды, оның 205-і – ғаламдық, ал 75-і – ұлттық индикаторлар.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) – БҰҰ-ның даму саласындағы жаһандық желісі, атап айт­қан­да ТДМ, ол қазірдің өзінде 170 елде жұмыс істейді. Негізінен, кедейлікті жоюға, теңсіздікті азайтуға, сыбайлас жемқор­лық­қа қарсы күреске және Үкі­мет қызметінің ашықтығына көмек береді. ТДМ аясында БҰҰДБ Қазақстанға жәрдем­де­седі: әлеуметтік сенімсіздік пен теңсіздікті жоюға, халық­тың үкіметке деген сенімін қал­пына келтіруге, экологиялық тұ­рақтылықты сақтауға, жо­ға­ры өнімді экономикалық өсуге ықпал ету. Қазақстанда жұ­мысы басталған сәттен бастап БҰҰДБ-мен бірге 200 миллион АҚШ долларынан астам сомаға тақырыптық салалардың кең ауқымында 200-ден астам жоба іске асырылды.

Тұрақты даму мақсатта­ры­ның 15-ші мақсаты – Құрлық эко­жүйелерін қорғау және қалпына келтіру. Оларды ұтым­ды пайдалануға жәрдемдесу, орманды ұтымды пайдалану, шөлейттенуге қарсы күрес, жердің тозу процесін тоқтату және кері қайтару, сондай-ақ биологиялық әртүрлілікті жо­ғалту процесін тоқтатуға қол ұшын созады.

Осы орайда, аталған мақсат бойынша Қазақ ұлттық уни­вер­ситеті биология және био­тех­но­логия факультетінде мем­ле­кеттік стандартқа және оқу жос­парына сай: биология (На­зар­баев зияткерлік мектебі), биомедицина, нейроғылым, био­технология (Назарбаев зият­керлік мектебі), зоология, био­логиялық инженерия, ми­кро­биология, генетика, балық шаруашылығы және өнеркә­сіп­тік балық аулау маман­дық­та­рының 1-курс студенттері ака­де­миялық оқу семестрлері аяқ­талысымен оқу-далалық прак­тикасына шығады. Оқу-да­лалық практикасының өт­кі­зілетін мекенжайы: Алматы об­лысы Іле ауданы, Кербұлақ шат­қалы, Іле өзенінің оң жақ жа­ғалауы. Қалалық оқу прак­ти­касының өткізілетін мекен­жайы: Алматы қаласы, Ти­ми­рязев көшесінде орналасқан Бас ботаникалық бағы және Био­алуантүрлілік және био­ре­сурс­тар кафедрасының зерт­ханалары.

Оқу-далалық практикасы бо­таника және зоология пән­дері салалары бойынша жүр­гізіледі. Практиканың негізгі міндеттері бойынша студент­тер ботаника пәнінде өсім­діктер өсетін биотоптармен танысады, далалық зерттеу әдістерін игеріп, яғни көзбен бақылау, өсімдіктер гербарий­ле­рін жинау және сақтау әдіс­терін үйренеді (этикеткалау, сақтау, тұқымдастарға, туыс­тар­ға, түрлерге жататынын нақ­ты анықтай білу) және да­ла­лық күнделікті толтырып, ары қарай оның міндеттерін шешеді. Сондай-ақ анық­та­уыш­тармен жұмыс істеуді үй­ренуге, түрлердің тізімін жасау және жеке биотоптардың ерек­шеліктерін, негізгі материалды жинайтын құрал-жабдықтарды жасауға, өзіндік зерттеу жұ­мыс­тарының ережесін білуге, күнделікті толтыру және есеп беруге бейімделеді.

Ал зоология пәні бойынша оқу-далалық практиканың зерт­теу әдістерін игеру: көзбен ба­қылау, жануарлар санын есепке алу, материалдарды жи­нау және өңдеу әдістерін (жануарларды фиксациялау немесе бекіту, этикеткалау, сақтау, әр биотоптың негізгі омыртқалы және омыртқасыз жануарлар түрін нақты анықтай білу) және далалық күнделікті толтыру міндеттерін шешеді. Бұл салада да анықтауыш­тар­мен жұмыс жасап үйрену, омырт­қалылардың түрлік құ­ра­мын және омыртқасыз жа­н­уар­лардың ең жиі кездесетін түр­лерін білу (омыртқасыз жан­уарларға ұзақ бақылау жа­сау­дың және табиғаттағы се­р­уен­дерді өткізудің дағды­ла­рын алу), олардың жазғы уа­қытта мекендейтін биотоп­та­рын білу, негізгі материалды жинайтын құрал-жабдықтарды жасай бі­лу, өңдей білу, өзіндік зерттеу жұмыстарының ере­же­сін білу, жануарлардың негізгі тип­те­рі­нің биологиялық ерек­ше­ліктері мен олардың таби­ғат­тағы және адам өміріндегі маңызымен таныстыру, күнде­лікті толтыру және есеп беру бо­лып табылады.

Практика барысында Қызыл кітапқа енген түрлерге аса ерек­ше назар аударылған. Сту­денттер қоршаған ортаға зиян келтірмей коллекция жи­нау­дың, өсімдіктер флорасы мен жануарлар фаунасының та­ралуы мен экологиясы бо­йынша өздік ғылыми зерт­теу­лерді өткізу әдістері мен ұйым­дас­тырудың негізгі қа­ғи­даларын танып, табиғатты қорғаушылық-экологиялық көз­қарасты қалыптастыру жүр­­гізіледі.

Жоғарыда аталған міндет­тер­ді орындау тұрақты даму мақсатының жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Оқу-дала­лық практикасын биология және биотехнология факуль­те­ті, Биоалуантүрлілік және био­ресурстар кафедрасының бі­лікті ұстаздары үлкен жа­уап­кершілікпен атқарып, ерекше атсалысады. Атап айтсақ: Әбиболла Әметұлы, Бірлікбай Есжанұлы, Нұрлан Баймұрзаев, Нұрсұлу Ахтаева және прак­тиканың тұрақты жетекшісі Бек­зат Тыныбеков сынды ұс­таз­дарымыздың еңбегі зор. Өйткені топ студенттері мен бүкіл ұжымды ас-ауқатпен қам­тамасыз етіп, табиғат ая­сында білімдерін ұштап, әрбір студенттің бас аман­ды­ғына жауап беру оңай шаруа емес. Сондықтан тұрақты даму мақсатының бір пунк­тіне сай, жыл сайын өтетін оқу-далалық практикасының ауқымды түр­де жүргізілгені абзал.

Дамира ЮСАЕВА,

Биоалуантүрлілік және биоресурстар

кафедрасының аға оқытушысы, б.ғ.к.