Сыбайлас жемқорлыққа құқықтық қарсы іс-қимыл мәселелері

Халықаралық құқық кафедрасының жетекші оқытушылары, профессор Шәкіров К.Н. және доцент Самалдықов М.К. баяндама жасады.

Профессор Шәкіров К.Н. сот төрелігін жетілдіру тұрғысынан БҰҰ 16-тұрақты даму мақсатына түсіндірме берді. Бұл ретте, ол жетілмегендігінен сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама бұзылып отырған заң шығармашылығы, оның ішінде құқықтық (сыбайлас жемқорлыққа қарсы) сараптама мәселелеріне тоқталды. Жиналғандардың осы маңызды мәселелер туралы хабардарлығын арттыру үшін баяндамашы сөз сөйлеу барысында аудиторияға сұрақтар қойып, сол арқылы студенттердің үлкен қызығушылығын тудырды. Ол өз сөзінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама жүргізудің арнайы әдістемесінің жоқтығы және оны өндіруге заңгерлерді тарту, оны жүзеге асыруға дайын болмауы нормативтік құқықтық актілерде сыбайлас жемқорлыққа қатысты факторлардың сақталуына себеп болып отырғанын атап өтті.

 Доцент Самалдықов М.Қ. өз сөзінде БҰҰ-ның сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясына қол қойылған кезден бастау алатын мерекенің тарихын ашып берді. Сегіз тараудан тұратын бұл халықаралық шарт қатысушы елдерді сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты жүзеге асыруға, тиісті заңдарды бекітуге және осы құбылыспен күресу үшін басқа да шаралар қабылдауға міндеттейді. Осы конвенцияны 2008 жылы ратификациялаған Қазақстан Республикасы сол арқылы барлық елдерге белгілі бір дәрежеде әсер ететін экономикалық, саяси және әлеуметтік құбылыс – сыбайлас жемқорлықпен күресу жөніндегі міндеттемелерді мойнына алды. 2022 жылғы ақпанда Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2022–2026 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатының тұжырымдамасы оны іске асыру бойынша нақты іс-шаралар жоспарымен бекітілді. Бұл құжат сыбайлас жемқорлықтың алғышарттарын жүйелі түрде жоюға, ол үшін жауапкершіліктің бұлтартпастығын қамтамасыз етуге, қоғамдық сананы түбегейлі өзгертуге бағытталған. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың бүкіл жүйесінің ірге тасы алдағы уақытта лауазымды тұлғалардың негізсіз баюы үшін жауапкершілігін енгізу болып табылады. Яғни, егер шенеуніктің шығыстары декларацияларды салыстыру нәтижелері бойынша оның кірісіне сәйкес келмесе, фискалдық және мансаптық санкциялар болады. Новелланың енгізілген күні – 2027 жыл.

 Баяндамашы жиналғандардың назарын 2025 жылға жоспарланған ел халқын жалпыға бірдей декларациялаудың қажеті жоқ екеніне аударды, өйткені БҰҰ Конвенциясында сыбайлас жемқорлықпен күресудің тиімді шарасы ретінде тек қана мемлекеттік қызметкерлерді декларациялау туралы айтылған. Ол сондай-ақ қазақстандықтар жалпыға бірдей декларацияның үшінші және төртінші кезеңдерін жою туралы петиция құрғанын хабарлады, бұл туралы петиция авторы петиция.kz мемлекеттік сайтында хабарлады. Бұл ақпарат ҚазТАГ-қа 14 қарашада ұсынылды. Осылайша, ел тұрғындарының жалпыға бірдей декларациялаудың мақсатсыздығына байланысты жағдайды түзету механизмі бар.

 Баяндамашы  сыбайлас жемқорлық пен оның барлық нысандарындағы парақорлықты айтарлықтай төмендету бойынша БҰҰ-ның 16.5-тұрақты даму мақсатын жүзеге асыру бөлігінде елден заңсыз шығарылған активтерді қайтаруға бағытталған шараларға тоқталды. Оларға БҰҰ-ның Сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясын ратификациялау туралы еліміздің заңындағы Қазақстанның шет мемлекеттерден оралуы үшін төрелік сотқа және халықаралық сотқа жүгінуіне кедергі ретінде бар ескертпесін алып тастауды сұрады.

 Іс-шара факультет оқу залынан кітапханашының бастамасымен дайындалған тақырыптық кітаптар көрмесімен сүйемелденді. Бұл кітаптардың авторлары екі баяндамашы болды, бұл жиын студенттерді олардың ғылыми еңбектерімен нақты таныстыруға мүмкіндік берді. Осылайша, бұл іс-шара студенттердің құқықтық сана-сезімін дамытуға және алынған мәліметтер негізінде қорытынды жасай білуге ​​ықпал етті. Іс-шара ТМД-ның әртүрлі ережелерін және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың маңызды негіздерін білетінін көрсеткен студенттердің белсенді қатысуымен өткенін атап өту маңызды.