Биология және биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институты

"Биология және биотехнология проблемаларының ғылыми-зерттеу институты" ҚР ҒЖБМ әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің Ғылыми Кеңесінің шешімі негізінде Алматы қаласы Әділет басқармасымен (23.11.1993 ж. № 10700-1910-Е-Е) жүргізіліп жатқан ғылыми-зерттеу жұмыстарының тиімділігін арттыру және жоғары білікті ғылыми кадрлар мен халық шаруашылығына мамандар даярлау мақсатында құрылды және тіркелді.

Бисенбаев Амангелді Қуанбайұлы Биология және биотехнология мәселелері ҒЗИ директоры

Факс: +8 (727) 377-32-55

"Биология және биотехнология проблемаларының ғылыми-зерттеу институты" ҚР ҒЖБМ әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің Ғылыми Кеңесінің шешімі негізінде Алматы қаласы Әділет басқармасымен (23.11.1993 ж. № 10700-1910-Е-Е) жүргізіліп жатқан ғылыми-зерттеу жұмыстарының тиімділігін арттыру және жоғары білікті ғылыми кадрлар мен мамандар даярлау мақсатында құрылды және тіркелді халық шаруашылығы. ҚР Үкіметінің 2002 жылғы 6 қыркүйектегі № 984 қаулысына сәйкес Институт ҚР ҒЖБМ "әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Биология және биотехнология проблемалары ғылыми-зерттеу институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы еншілес мемлекеттік кәсіпорны болып қайта құрылды (тіркеу туралы куәлік № 53281-1910-БП 04.02.2003 ж.). Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 11 қазандағы № 752 Қаулысымен "Қазақ ұлттық университеті" республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Биология және биотехнология проблемалары ғылыми-зерттеу институты" еншілес мемлекеттік кәсіпорны. Әл-Фараби ҚР ҒЖБМ "әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті"коммерциялық емес акционерлік қоғамына (КЕАҚ) бірігу жолымен қайта құрылды. Қазіргі уақытта биология және биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институты "Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ" КЕАҚ құрылымдық бөлімшесі ретінде жұмыс істейді.

Институттың алғашқы директоры институтқа 1993 жылдан 2000 жыл аралығында жетекшілік еткен биология ғылымдарының докторы, профессор Тулеуханов Султан Тулеуханович. 2000 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін институт директоры биология ғылымдарының докторы, ҚР ҰҒА-ның мүшесі Бисенбаев Амангелді Қуанбаевич.

Институт әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ректоры, ҚР ҰҒА академигі К. Н. Нарибаевтың, ҚР ҰҒА академигі Р. И. Берсимбаевтың, биология факультетінің деканының бастамасымен құрылды. Биология факультетінің жетекші ғалымдары - ҚР ҰҒА академиктері М.х. Шигаев, Т. М. Масенов, профессорлар Н. М. Мұхитдинова, С. Т. Тулеуханова, А. А. Жұбанова, Т. М. Шалахметова, В. Г. Митрофанов, А. Т. Иващенко, С. Т. Нұртазин, К. К. Богуспаев және т. б. қолдауымен.
Институт құрылған күннен бастап Әл - Фараби атындағы ҚазҰУ биология факультетінің маңызды оқу орталығы болып табылады. Биология факультетінің барлық кафедраларымен тығыз байланыс бар. Магистрлік және бітіру жұмыстарының диссертацияларының тақырыптары институт зертханаларында орындалатын ҒЗЖ-мен тығыз байланысты. Бакалаврлардың бітіру жұмыстары, магистрлік диссертациялар және PhD докторанттардың диссертациялары институттың қолда бар зертханаларының базасында орындалады.

Миссиясы: ауыл шаруашылығы, медицина және қоршаған ортаны қорғаудың басым мәселелері мен міндеттерін шешуге бағытталған биология және биотехнология саласында ғылыми зерттеулер жүргізуге жәрдемдесу, жоғары білікті ғылыми кадрларды даярлау.

Биология және биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институтының ұйымдық құрылымына келесі ғылыми-зерттеу зертханалары кіреді:

Молекулалық генетика (зертхана меңгерушісі ҚР ҰҒА академигі, б.ғ. д., профессор Бисенбаев А. К.);
Фотобиотехнология (зертхана меңгерушісі ҚР ҰҒА академигі, б.ғ. д., профессор Заядан Б. К.);
Өсімдіктердің салыстырмалы анатомиясы (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Құрманбаева М. С.);
Биотехнология (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Богуспаев К. К.);
Қолданбалы микробиология (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Жұбанова А. А.);
Жалпы микробиология (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Мукашева Т. Ж.);
Хронобиология және экологиялық физиология (зертхана меңгерушісі ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, б.ғ. д., профессор С. Т. Төлеуханов);
Экологиялық және эволюциялық морфология және биохимия зертханасы (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор С. Т. Нұртазин);
Мутагенездің оқу және ғылыми зертханасы (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Колумбаева С. Т.);
Экологиялық токсикология (зертхана меңгерушісі б.ғ. д., профессор Шалахметова Т. М.).

Зерттеу

Іргелі зерттеулер:

Экология, популяция биологиясы және организмдердің тіршілік ету ортасына бейімделу мәселелері;
Биоәртүрлілікті сақтау жағдайы мен проблемаларын бағалау. Мониторинг;
Биологиялық ресурстарды ұтымды пайдалану мен молайтудың ғылыми негіздері;
Микроорганизмдердің, саңырауқұлақтар мен балдырлардың биохимиясы және физиологиясы. Биотехнологияда қолдану;
Өсімдіктер биохимиясы және физиологиясы. Өсу, бейімделу және басқа организмдермен өзара әрекеттесу механизмдері. Фотобиотехнология;
Геномика, протеомика. Ақуыз және гендік инженерия. Молекулалық биология;
Жасушаның құрылымы мен қызметі. Қабылдау және жасушалық сигнал беру;
ДНҚ жөндеудің молекулалық механизмдері;
Морфогенез механизмдері. Салыстырмалы және функционалды морфология;
Биожүйелерді қалыпты және стресстік жағдайларда уақытша ұйымдастырудың ерекшеліктерін зерттеу.

Қолданбалы зерттеулер:

Шикізатты терең өңдеудің, биологиялық ыдырайтын материалдарды алудың инновациялық биотехнологиялары, баламалы энергия көздерін құру (Биоэтанол, биогаз, биобутанол, биосутек);
Ауыл шаруашылығы мен қоршаған ортаны қорғау үшін биологиялық және дәрілік препараттардың жаңа буынын жасауға арналған молекулалық-генетикалық және жасушалық технологиялар;
Қазақстанның ластанған топырақтарын биоремидиациялаудың жоғары тиімді технологияларын әзірлеу;
Қазақстанның субаридті аймағының су айдындарында биологиялық өнімнің түзілу заңдылықтарын зерделеу және гидробиоценоздар өнімін бағытты қалыптастыру мүмкіндігін анықтау;
Қоршаған орта мутагендерінің геноуыттылығын тіркеу үшін микроорганизмдердің пайдалы формалары мен тест-жүйелерін іріктеудің жаңа әдістерін әзірлеу;
Халық шаруашылығында биоресурстарды орнықты пайдаланудың экологиялық, экономикалық және технологиялық негіздерін әзірлеу;
Мемлекеттік, өңірлік, салалық, халықаралық және өзге де бағдарламалар мен жобалар шеңберінде, сондай-ақ биология, биотехнология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы отандық және шетелдік қорлар мен ұйымдардың гранттары бойынша іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу;
Қолданыстағы технологияларды, материалдар мен техниканы жетілдіру және жаңа технологиялар жасау;
Биология және биотехнология саласындағы ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды, сондай-ақ ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың жоспарларын жобалау және әзірлеу;
Биология, биотехнология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми зерттеулерге ғылыми-техникалық сараптама жүргізу, ғылыми өнімді одан әрі практикалық игеру және ғылыми әзірлемелердің патенттік тазалығын қамтамасыз ету үшін аяқталған қолданбалы зерттеулерді іріктеу.

Серіктестік

Шетелдік серіктестер:

Густав-Русси онкологиялық институты, "ДНҚ жөндеу және канцерогенез механизмдері" зертханасы. (Париж, Франция)
РҒА цитология институты (Санкт-Петербург қ., Ресей)
РҒА Н. И. Вавилов атындағы жалпы генетика институты (Мәскеу қ., Ресей)
Тимирязев атындағы Өсімдіктер физиологиясы институты, (Мәскеу қ., Ресей)
Микробиология институты, Алгатех орталығы, Требон қ., Чехия
Yildiz Technical University, Istanbul, Turkey
Tokyo University of Science, Tokyo, Japan
Венгрия ауыл шаруашылығы және өмір туралы ғылымдар университеті, Будапешт
Дебрецен университеті (Венгрия)
Грайсвальд Университеті (Германия)
Ракуно Гакуен Университеті (Жапония)
Нагоя Университеті (Жапония)
Мичиган мемлекеттік университеті (АҚШ)
Оттава университетінің токсикология, эволюция және молекулалық Эндокринология зертханасы (Оттава, Канада)
Пьер және Мари Кюри университетінің токсикология және гидробиология зертханасы (Париж, Франция)
Institute of Biological Sciences, Faculty of Exact and Natural Sciences, Siedlce University of Natural Sciences and Humanities, Siedlce, Poland
University of Illinois at Chicago, Department of Bioengineering, Chicago, United States.

Отандық серіктестер:

"NATIONAL LABORATORY Astana" ЖЕКЕ МЕКЕМЕСІ (Назарбаев Университеті, Астана қ.)
Назарбаев Университеті (Астана қ.)
"Аквамәдениеттің тәжірибелік-өнеркәсіптік өндірісінің оқу-ғылыми кешені" ЖШС (Орал қ.)
"Антиген" ғылыми-өндірістік кәсіпорны " ЖШС
ҚР ҰӘҚ ҒК Зоология институты
"Қазақ балық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты" ЖШС
"ҚАЗАҚ ЕГІНШІЛІК ЖӘНЕ ӨСІМДІК ШАРУАШЫЛЫҒЫ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ИНСТИТУТЫ" ЖШС
Өсімдіктер биологиясы және Биотехнологиясы институты
М. А. Айтхожин атындағы Молекулалық биология және биохимия институты
Микробиология және вирусология ғылыми-өндірістік орталығы.

Мәліметтер үшін құжаттар: Жарғы

Биология және биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институты қызметінің мақсаты ауыл шаруашылығы, медицина және қоршаған ортаны қорғаудың басым мәселелері мен міндеттерін шешуге бағытталған биология және биотехнология саласындағы ғылыми зерттеулерді жоспарлау, ұйымдастыру және қамтамасыз ету, жоғары білікті ғылыми кадрларды даярлау болып табылады. Қазақстан Республикасы экономикасының одан әрі өсуі мен әртараптандырылуын қамтамасыз ететін өндірістің тиісті салаларына және оқу процесіне ғылыми зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың нәтижелерін енгізу.

"ББМ ҒЗИ" ЖШС қызметінің мәні биология, биотехнология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми зерттеулер мен эксперименттік әзірлемелер, сондай-ақ қызмет түрлерінде консультациялық қызметтер көрсетумен қатар инновациялар мен кәсіпкерлік, технологияларды коммерцияландыру саласындағы мамандардың біліктілігін арттыру және оқыту болып табылады.

Биология және биотехнология мәселелері ғылыми-зерттеу институтының негізгі міндеттері:

мемлекеттік, өңірлік, салалық, халықаралық және өзге де бағдарламалар мен жобалар шеңберінде, сондай-ақ биология, биотехнология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы отандық және шетелдік қорлар мен ұйымдардың гранттары бойынша іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу;
қолданыстағы технологияларды, материалдар мен техниканы жетілдіру және жаңа технологиялар жасау;
биология және биотехнология саласындағы ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды, сондай-ақ ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың жоспарларын жобалау және әзірлеу;
биология, биотехнология және қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми зерттеулерге ғылыми-техникалық сараптама жүргізу, ғылыми өнімді одан әрі практикалық игеру және ғылыми әзірлемелердің патенттік тазалығын қамтамасыз ету үшін аяқталған қолданбалы зерттеулерді іріктеу;
тәжірибелік, сериялық және ғылымды қажетсінетін өндірістерді ұйымдастыру және биологиялық, биотехнологиялық бейіндегі ғылыми-техникалық әзірлемелер мен тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды коммерцияландыру;
бакалаврлар, магистрлер және PhD деңгейлерінде жоғары білікті ғылыми кадрлар мен жаратылыстану-ғылыми бағыттағы мамандарды даярлауға жәрдемдесу;
институт қызметінің бағыттары бойынша үшінші тарап ұйымдарының қызметкерлерін даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру бойынша тағылымдамаларды, курстарды ұйымдастыру арқылы ғылыми кадрларды даярлау;
Білім және ғылым жүйесін одан әрі дамытуға және жетілдіруге бағытталған инновациялық әдістерді, оқыту және зерттеу технологияларын әзірлеуге, сынақтан өткізуге және енгізуге қатысу.

• Бисенбаев АМАНГЕЛДІ Қуанбайұлы
Биология және биотехнология мәселелері ҒЗИ директоры

Ағымдағы ғылыми-зерттеу жобалары

1. AP09259754 "Triticum aestivum сигнал беру жолының TORC1 молекулалық сипаттамасы және олардың бидай дәнінің өнуін бақылаудағы маңызы" Смекенов И. Т.);

2. AP09259735 "Бекіре балықтарының көп дәріге төзімді грамтеріс патогендерімен күресу үшін бактериофагтардың химерлі эндолизиндерін әзірлеу және бағалау" (Бисенбаев А. К.);

3. AP14870256 "Құтыру вирусын тез анықтау үшін нақты және сезімтал реагент ретінде тиімді бейтараптандыру және пайдалану үшін жаңа нанободельдерді әзірлеу" (Бисенбаев А. К.);

4. AP14869740 "Іле өзені мен Қапшағай су қоймасының суын және түбіндегі шөгінділерін Биотестендіру, зерттелетін экожүйелердің биоәртүрлілігі үшін экологиялық қауіпті болжау" (Т. М. Шалахметова);

5. AP14870171 "Фототрофты микроорганизмдердің биологиялық белсенді заттарының негізінде жаңа отандық биопрепараттар жасау" (Заядан Б. К.);

6. AP09260785 "Биоотын өндіруге арналған цианобактериялардың перспективалы штаммдары негізінде биосутегін алу технологиясын әзірлеу" (Болатхан К.);

7. АР08052481 "Микробалдырлардың белсенді штаммдары негізінде биодизель алу технологиясын әзірлеу" (Болатхан К.);

8. AP14870201 "Ауыл шаруашылығы биотехнологиясында пайдалану үшін перспективалы цианобактериялардың жаңа қайталама метаболиттерін іздеу және зерттеу" (Акмуканова Н. Р.);

9. AP13068051 "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің өнімділігін арттыру үшін микробалдырлар мен цианобактериялар штаммдары негізінде биопрепараттар алу технологиясын әзірлеу" (Сарсекеева Ф. К.);

10. AR08053131 "Табиғи каучук мөлшері жоғары генетикалық жетілдірілген өсімдіктерді алу үшін CRISPR/Cas9 технологиясын қолдана отырып, Scorzonera TAU-Saghyz геномын тиімді редакциялау" (Ж. М. Басығараев);

11. AP09258679 "Жаздық бидайдың жасалған мутантты гермоплазмасының молекулярлық-биохимиялық сипаттамасы, жапырақ пен сары татқа төзімділігі, дәннің морфометриясы мен сапасы" (Кенжебаева С. С.);

12. AP09261262 "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің өсуін ынталандыру және бейімделу әлеуетін арттыру үшін микроорганизмдердің композицияларын жасау биотехнологиясы" (А. А. Өмірбекова);

13. AP14871628 "Бионематоцидтер жасау үшін перспективалы штаммдарды сәйкестендіру және іріктеу мақсатында Оңтүстік Қазақстанның жыртқыш саңырауқұлақтарының нематофагтық белсенділігін оқшаулау, геномдық талдау және зерттеу" (Богуспаев К. К.);

14. АР14871683 "Иммобилизацияланған термофильді бактериялардың көмегімен кератинді жанама өнімдерді өңдеудің биотехнологиясы" (А. С. Кистаубаева);

15. AP09259457 "Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысындағы топырақтың биоалуантүрлілігі мен құнарлылығын сақтау үшін егіншілік мәдениетіне көпжылдық бидайды енгізу" (Құрманбаева М. С.);

16. AP08857548 " Қарапайым қамыстың биоресурстарын кешенді зерттеу (Pragmitesaustralis), оның экожүйелік мәні және биоэкономикада тұрақты пайдалану әлеуеті "(Нуртазин С. Т.);

17. AP14869934 "Топырақтың тұрақты құнарлылығы үшін ірі қара малдың көңі мен төмен сортты көмірді пайдалана отырып, композиттік компосттың жаңа технологиясын әзірлеу" (Жұбанова А. А.);

18. AP14871512 "Микробтық көпфункционалды экзополисахаридтер: биохимиялық сипаттамасы, мұнай өндіру өнеркәсібінде алу әдістері және қолдану перспективалары" (Мұқашева Т. Д.);

19. AP09259491 "Аралас сүт өнімдерін жасау үшін пробиотикалық биофильмдері бар полисахаридтік матрицаны пайдалану биотехнологиясы" (Савицкая И.С.);

20. AP08855394 "Топырақтың денсаулығын жақсарту және картоп өнімділігін арттыру үшін гумусқа бай көмір күліне негізделген биофункционализацияланған мелиорантты әзірлеу" (Әкімбеков Н.Ш.);

21. AP13067762 "in vitro және in vivo күрделі ДНҚ зақымдануын жоюдың аберрантты жолын мисмат-спецификалық тимин-ДНҚ гликозилаза бастамасымен зерттеу" (Тайпакова С. М.);

22. АР13067924 "Өнеркәсіптік игеру үшін Asteraceae тұқымдасына жататын өсімдіктердің кейбір перспективалы дәрілік түрлерін кешенді зерттеу" (Ыдырыс Ә);

23. AP15473108 "Солтүстік Қазақстандағы Adonis L. тұқымдас дәрілік өсімдіктердің сирек кездесетін түрлерінің популяцияларының жай-күйін және түрішілік фенотиптік өзгергіштігін зерттеу" (Жумагул М.Ж.);

24. AP15473383 "Фитопаразиттік нематодтардың әсерінен қызанақтың тұрақтылығын қамтамасыз етуде микоризальды және жыртқыш саңырауқұлақтарды бірлесіп қолданған кезде синергияның пайда болу мүмкіндігін зерттеу" (Каналбек Г.К.);

25. AP15473136 "Сирек кездесетін реликті Rheum compactum L. түрін көпвекторлы зерттеу – Қазақстанның Қызыл кітабының түрлерін сақтауға ғылыми көзқарас".

26. AP15473136 «Қазақстанның Қызыл кітабына енген түрлерді сақтаудың ғылыми көзқарас ретінде сирек кездесетін реликті Rheum compactum L. түрін көпвекторлы зерттеу» Жетекшісі: Сумбембаев А.А.