Коммерциялық емес акционерлік қоғамының «Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті» Дәрілік өсімдіктерді ғылыми зерттеу орталығы

Команда

 

Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығының директоры, PhD, профессор Жеңіс Жанар

 

 

Жеңіс Жанар 1994 жылы Синцзянь университетінің химия және химиялық инженерия институтына "Қолданбалы химия" мамандығы бойынша оқуға түсіп, 1999 жылы үздік бітірді. 1999 жылдан 2004 жылға дейін Синцзянь химия индустриялық институтында оқытушы болып жұмыс істеді. 2001-2002 жылдары Ши Ан қаласындағы Шет тілі университетінде оқыды. 2004 жылдан әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің «Органикалық заттардың химиялық технологиясы» мамандығы бойынша магистратурасына түсті және 2006 жылы үздік бітірді. 2009 жылы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің «Органометалдық химия, катализ және өсімдіктер химиясы» мамандығы бойынша докторлық диссертациясын қорғап, PhD дәрежесін алды.

2009 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін Жанар әл-Фараби атындағы ҚазҰУ химия және химиялық технология факультетінің органикалық заттар, табиғи қосылыстар және полимерлер химиясы және технологиясы кафедрасының аға оқытушысы, доцент м. а., профессор м. а. және профессорлық қызметтерін атқарып келеді, биохимия, медициналық химия, органикалық химия және табиғи қосылыстардың химиясы бойынша қазақ және ағылшын тілдерінде еркін дәріс оқиды және зертханалық сабақтар өткізеді.

2010-2012 жылдары Токио (Жапония) қаласындағы Хоши фармацевтикалық университетінде постдокторлық зерттеулер жүргізді. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелері бойынша импакт-факторы жоғары халықаралық журналдарда 5 мақала жарияланды.

2014 жылы Ж. Жанар Қытай Ғылым Академиясының шетелдік ғылыми зерттеушілерге арналған грантын жеңіп алып, Синьцзян физика-химия техникалық институтында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді (07.2014-12.2015, №: 2013FFGB0003 гранты).

2016-2018 жылдары Ж. Жанар Оңтүстік Кореяның Кенсан мемлекеттік университетінде, Қолданбалы өмір туралы ғылымдар бөлімінде, профессор Ки Хун Парктің Табиғи және органикалық қосылыстар зерттеу зертханасында аға зерттеуші болып жұмыс істеді, сондай-ақ корей және шетелдік магистранттар мен докторанттардың ғылыми жұмыстарын басқарды.

2017 жылы Қытай Ғылым Академиясының халықаралық таланттар алмастыру жобасына қатысып, жоғары талантты ғалым атағына ие болды, ал 2018 жылдан – 2019 жылға дейін Қытай Ғылым Академиясының Шанхай Дәрілік Препараттарды зерттеу институтында ғылыми қызметкер болып жұмыс істеді.

2019 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті ректорының бұйрығымен «Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығы» ашылды, оның директоры болып Жеңіс Жанар тағайындалды. Сондай-ақ, 2019 жылы «ЖОО-ның Үздік оқытушы-2019» атағын алды. 2020 жылы Жеңіс Ж. «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталды. Жеңіс Ж. ASP, ASNP, INPST, MNPS мүшесі. 3 қазақстандық және 5 халықаралық жобаның басшысы болып табылады. 2022 жылдың қыркүйегінде Жеңіс Ж. басшылығымен Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығының базасында өсімдік шикізаты негізінде аз тоннажды өнімдер өндірісі ашылды. 2023 жылы Жеңіс Ж. "ҚР ғылымын дамытудағы еңбегі үшін" медалімен марапатталды. Жеңіс Ж.100-ге жуық ғылыми еңбектерін, оның ішінде Thomson Reuters және Scopus дерекқорына кіретін импакт факторы жоғары халықаралық журналдарда 22 ғылыми және шолу мақалаларын жариялады. Хирш Индексі 8.

 

 

Дәрілік өсімдіктерді ғылыми зерттеу орталығының ғылыми қызметкері Нурлыбекова Алия Кайратовна

 

Нурлыбекова Алия Кайратовна 2017 жылдан 2020 жылға дейін КЕАҚ "әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті" мамандығы бойынша 6D072100 - "Органикалық заттардың химиялық технологиясы" докторантурасында оқыды. 2018 жылдың қазанынан 2019 жылдың қыркүйегіне дейін Қытай Ғылым Академиясының Шанхай дәрілік препараттар институтында, Шанхай, Қытайда ғылыми тағылымдамадан өтті.

Нурлыбекова А.К. 2018 жылдан бастап AP05133199, АР08856717, АР09259567, АР09057982, CAM202002 жобаларындағы зерттеу топтарының мүшесі болып табылады. 2019 жылдан бастап әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Дәрілік өсімдіктердің ғылыми-зерттеу орталығында ғылыми қызметкер болып жұмыс істейді. 2020 жылдың қыркүйек айынан бастап әл-Фараби атындағы ҚазҰУ химия және химиялық технология факультетінің органикалық заттар, табиғи қосылыстар және полимерлер химиясы және технологиясы кафедрасында жұмыс істейді. Нурлыбекова А.К. 30-ға жуық жұмыс жарияланды, оның ішінде Thomson Reuters және Scopus дерекқорына кіретін халықаралық журналдарда 3 мақала, 5 патент, 1 монография. Хирш Индексі 3.

 

 

Дәрілік өсімдіктерді ғылыми зерттеу орталығының ғылыми қызметкері Құдайберген Айдана Ақбайқызы

 

 

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың PhD докторанты. Техника және технология магистрі, "Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығының" ғылыми қызметкері

2015 жылдан 2017 жылға дейін "QS Azia Sertik" ЖШС-нің зертханасында Тамақ өнімдері бойынша маман лауазымында жұмыс істеді. 2017 жылдың қыркүйегінен 2018 жылдың тамызына дейін М. Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Химиялық технологиялар факультетінің Химия және химия технологиялары кафедрасының оқытушысы болып жұмыс істеді.

2018 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 6D072100-Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы бойынша докторантурасына түсті. 2021 жылы докторантурада оқуын сәтті аяқтады, «Тері ауруларын емдеуге Қазақстанда өсетін дәрілік өсімдіктердің фитохимиялық құрамы және дамытулары» тақырыбы бойынша докторлық диссертацияны қорғауға дайындалуда.

Құдайберген А.А. 2019 жылдан бастап АР08856717, АР09259567, АР09057982, CAM202002 жобаларындағы зерттеу топтарының мүшесі болып табылады. 2019 жылдан бастап әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығында қосымша ғылыми қызметкер болып жұмыс істейді. 2021 жылдың қыркүйегінен бастап қазіргі уақытқа дейін әл-Фараби атындағы ҚазҰУ химия және химиялық технология факультетінің органикалық заттар, табиғи қосылыстар және полимерлер химиясы және технологиясы кафедрасында аға оқытушы болып жұмыс істейді. Құдайберген А. А. 20-дан астам ғылыми жарияланымдардың авторы.

 

 

Дәрілік өсімдіктерді ғылыми зерттеу орталығының ғылыми қызметкері Әмзеева Ұлпан Мансурханқызы

 

 

Әмзеева Ұлпан Мансурханқызы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың PhD докторанты. ҚазҰУ «Дәрілік өсімдіктерді ғылыми зерттеу орталығында» ғылыми қызметкер болып жұмыс жасайды. Әмзеева Ұ.М. 20 жарияланымы бар, оның ішінде халықаралық басылымдарда 3 мақала, 7 патент және авторлық құқық, 1 монография. Біліктілікті арттыру курстарының халықаралық сертификаттары бар: «Инновациялық технологиялар және биологиялық әдістер» Босфор университеті, Түркия, 2015 ж.; «Жаппай тұтынудың негізгі өнімдерінің биотехнологиялық рецептураларын әзірлеу», Кадис университеті, Испания, 2019 ж.

Әмзеева Ұлпан Мансурханқызы 4 ГҚ, 2 ПБҚ жобаларын жүзеге асыруға қатысты.

Келесі тақырыптар бойынша ғылыми-зерттеу қызметінің нәтижелерін коммерцияландыруға арналған «Ғылым қоры» АҚ гранттарына қатысты:

- «Фармацевтикалық энтеросорбенттер өндірісінің технологиялық желісін құру», 2017 - 2019 ж.

- «Негізгі жаңа сорбциялық-бактерицидтік таңғыштардың технологиялық желісін құру», 2018-2021 ж.ж.

Ол инновациялық фармацевтикалық өнімдерді синтездеу және зерттеу, отандық фармацевтикалық технологияға табиғи текті жаңа қосымша заттарды іздеу және енгізу, отандық табиғи шикізат негізінде жаңа дәрілік препараттарды фармацевтикалық әзірлеумен айналысады.

 

 

Республикалық жобалар:

1. Жеңіс Ж. AP05133199 «Қазақстанда Өсетін Медициналық Өсімдік Ресурстарының Табиғи Биологиялық Белсенді Заттары Құрамын Химиялық және Фармакологиялық Зерттеу» № 0118РК00458, 2018-2020 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыру, қаржыландыру – 21 000 мың теңге, ҚР ҒЖБМ.
2. Жеңіс Ж. AP08856717 «Қазақстандағы Artemisia түрлерінің фитохимиялық бейіні және биологиялық белсенділігі» № 0120РК00595, 2020-2022 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыру, ҚР ҒЖБМ (27 ай), қаржыландыру 70 000 мың теңге (мақұлданған, 01.10.2020-31.12.2022 жж.).
3. Жеңіс Ж. АР09259567 «Адамдарда ЖРВИ таралуына қарсы мульти-ботаникалық қоспасын дайындау» № 0121РК00246, 2021-2023 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыру, ҚР ҒЖБМ, қаржыландыру-70 000 мың теңге.
4. Жеңіс Ж. AP19676281 «Химический состав и биологическая активность казахстанских видов Artemisia», 2023-2025 жылдарға арналған ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық жобалар бойынша гранттық қаржыландыру, ҚР ҒЖБМ, қаржыландыру-98 900 мың теңге.

 

Халықаралық жобалар:

1.  Қытай Ғылым Академиясының Халықаралық ынтымақтастық жобасы қабылдаған және демеушілік еткен халықтық медицинаны зерттеу және дамыту және индустрияландыру бойынша ынтымақтастық (GJHZ1678, 2016-2020). 
2. Жеңіс Ж. «Қазақстанның дәрілік өсімдіктерінің фитохимиялық профилі және биологиялық белсенділігі» Халықаралық Қазақстан-Қытай жобасы, Қытай Ғылым академиясының дәрілерді ашу және әзірлеу жөніндегі Орталық Азия орталығы, қаржыландыру 100 000 АҚШ доллары (01.07.2020-30.06.2022 гг.).
3. Жеңіс Ж. «Research on the collection, identification and processing technology of medicinal resources of Medicinal plants from China and Kazakhstan, and analysis of corresponding processing characteristics of drying» халықаралық Қазақстан-Қытай жобасы, ҚХР Ауыл шаруашылығы ғылымдары академиясының ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау және қайта өңдеу институты, 13000 мың теңге көлемінде жабдықпен қаржыландыру (2021-2023).
4. Жеңіс Ж. «Potential Botanical Formula against Influenza Virus», International Joint Center program of Tianjin Synthetic Biotechnology Innovation Capacity Improvement Project (2021-2024).
5. «Research on the Application of Supercritical Carbon Dioxide Extraction Instrument for Bulk Spices Plant Resources in Central Asia» халықаралық Қазақстан-Қытай жобасы, ҚХР Ауыл шаруашылығы ғылымдары академиясының ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау және қайта өңдеу институты, қаржыландыру 3 250 мың теңге (2022-2024).

 

Зерттеу нәтижелері негізінде биологиялық белсенді қоспалардың тәжірибелі партиялары шығарылды:

1. Вирусқа қарсы;

2. Иммунитетті сақтау үшін;

3. Әйелдер денсаулығын сақтау үшін;

4. Бауырды қолдау үшін.

 

Сонымен қатар, фиточайлар шығарылды:

• Иммунитетті сақтайтын;
• Қант диабеті кезінде қандағы қант деңгейінің төмендететін;
• Қан қысымын реттейтін;
• Асқазан-ішек жүйесінің жұмысын жақсартатын.

 

TKM-Immuno Биологиялық белсенді қоспаларға мемлекеттік тіркеу жүргізілді. TKM-Natural Tea шай қоспасына сәйкестік туралы Декларация алынды. Өнімнің сәйкестігін мемлекеттік тіркеу және декларациялау жұмыстары жалғасуда.

 

                                                                               

                                           

 

"Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті" КЕАҚ Дәрілік өсімдіктерді ғылыми-зерттеу орталығы мен аз тоннажды өндіріс БАҚ-та да жарияланды:

1. Farabi Media: «ҚазҰУ-да жаңа өндіріс іске қосылды» https://youtu.be/7Ny1OnRCqrE

2. Egemen Qazaqstan: «Коронавирусқа қарсы тұнба – көп аурудың емі» https://egemen.kz/article/337077-koronavirusqa-qarsy-tunba-%E2%80%93-kop-aurudynh-emi

3. DKN World News: «В КазНУ открылся цех по производству лекарственных препаратов» https://dknews.kz/ru/dk-life/252696-v-kaznu-otkrylsya-ceh-po-proizvodstvu-lekarstvennyh

4. Jas Qazaq: «Жанар Жеңіс, профессор: Алматыдағы жастардың ғылымға қызығушылығы артып келеді» https://jasqazaq.kz/zhanar-zhenis-professor-almatydagy-zhastardyn-gylymga-khyzygushylygy-artyp-keledi/ 

5. El.kz: «Аршамен, адыраспанмен аластау – миф емес, ұмытылып кеткен ғылым» https://el.kz/arshamen-adyraspanmen-alastau-mif-emes-umytylyp-ketken-gylym_78474/

6. Телеканал Qazaqstan: Таңшолпан бағдарламасы: «Бүгін – ғылым қызметкерлері күні: Қазақ Ұлттық университетінде жусанның пайдасы зерттеліп жатыр» https://www.youtube.com/watch?v=dQlbCXqDM6o

7. Azattyq Ruhy: «Елімізде жас ғалымдар жусан шөбінен диабетке қарсы дәрі әзірлеп жатыр» https://azattyq-ruhy.kz/person/52827-ku-ramynda-sintetikalyk-onimder-zhok-elimizde-zhas-galymdar-zhusan-shobinen-diabetke-karsy-d-ri-zirlep-zhatyr?mibextid=5zvaxg

8. Международное информационное агентство «Казинформ»: «Қазақ ғалымы зерттеу жұмысын АҚШ-та жалғастырады» https://kaz.inform.kz/news/kazak-galymy-zertteu-zhumysyn-aksh-ta-zhalgastyrady_a4004512/

9. Qazaq1913: Жанар Жеңіс: «Біз шығарған антивирустық табиғи қоспаға сұраныс көп» http://qazaq1913.com/2021/04/27/zhanar-zhe-is-biz-shy-ar-an-antivirusty-tabi-i-ospa-a-s-ranys-k-p/

 

Орталық қызметі аясындағы іссапар жұмыстары:

1. Миссисипи университетіне іссапар, Оксфорд, Миссисипи, АҚШ (ҚазҰУ ғалымының зерттеулері АҚШ-та жалғасады // МИА «DKNews», 21.11.2022, https://dknews.kz/ru/dk-life/261251-issledovaniya-uchenogo-kaznu-prodolzhatsya-v-ssha)
2. "Дәрілік және хош иісті өсімдіктер бойынша сегізінші халықаралық Жерорта теңізі симпозиумы (mesmap-8)" Селчук, Измир, Түркия (20-22 қазан 2022 г.) https://www.mesmap.com/FileUpload/ks831353/File/mesmap-8_abstrac_and_proceedings_book_compressed.pdf
3. Ғылым, технология, инженерия және математика бойынша 10-шы халықаралық конференция // Қазақстанның дәрілік өсімдіктерін фитохимиялық және фармакологиялық зерттеу, Жеңіс Жанар. 24 қыркүйек 2022 г., Малайзия.
4. Назарбаев университетімен бірлескен зерттеу, Астана, Қазақстан
5. Кореяның Чеджу қаласында "KSABC International Symposium 2023" халықаралық симпозиумы,18.06.2023. https://ksabc.kr/english/symposium/symposium_2023_2.htm, https://ksabc.kr/index.htm
6. "Қытай фармацевтикалық қауымдастығының этникалық медицина бойынша кәсіби комитетін құру және Шыңжаң фармацевтикалық қауымдастығының 60 жылдығы"конференциясы, 11.07.2023 https://baijiahao.baidu.com/s?id=1771361118860992536&wfr=spider&for=pc
7. Тяньцзинь Өнеркәсіптік биотехнология институтымен (TIB) ынтымақтастық, Қытай Ғылым академиясы, Қытай, 2023
8. 23-ші Қытай халықаралық өнеркәсіптік көрмесі 2023, Шанхай, Қытай, 19-23 қыркүйек 2023 г. https://www.ciif-expo.com/, https://www.123zhanhui.com/paiqi/202303227278.html
9. Жоба бойынша Өсімдік шикізатын жинау бойынша экспедициялар 2021-2023 жж (СҚО, ОҚО, ШҚО және Алматы облысы, Қазақстан) 

 

Орталық базасында жас ғалымдарды оқыту жүргізіледі: М. Ганди атындағы № 92 мамандандырылған лицейдің жоғары сынып оқушылары, бакалавриат студенттері, магистранттар және отандық және шетелдік докторанттар.

 

Краткое описание проекта АР09259567 «Мульти-природная добавка, подавляющая распространение ОРВИ у человека»:

Стратегическая политика Республики Казахстан направлена на создание высоких технологий фармацевтического производства путем использования внутренних производственных сил, сырья, научно-технического потенциала страны и высоких технологий, для снижения плановой зависимости от импортных лекарственных средств. Сегодня одним из основных направлений развития Республики Казахстан является развитие фармацевтической промышленности за счет использования отечественного сырья. В Государственном реестре Республики Казахстан зарегистрировано более 7000 лекарственных средств. Доля отечественных препаратов составляет 30 %, в стоимостном выражении – 10%, соответственно, 90% фармацевтической продукции удовлетворяется за счет спроса на импортные препараты. Обеспечение фармацевтического рынка новыми лекарственными средствами отечественного производства в условиях импортозависимости в стране является важным этапом в процессе становления фармацевтической промышленности Казахстана. В этом случае важно увеличивать потенциал развития отечественной фармацевтической технологии посредством производства новых природных препаратов с использованием широкого спектра лекарственных растений Казахстана.

В последнее время в мире произошло несколько вспышек коронавируса (MERS-CoV, SARA-CoV и SARS-CoV-2), и было бы разумно предсказать, что будущие вспышки имеют место быть. Лекарственные растения были источником различных медицинских препаратов, лидирующих в разработке лекарственных средств. Неудивительно, что растительные продукты и их аналоги могут быть использованы в качестве ранней линии защиты от вируса гриппа. Было бы полезно иметь ботанические препараты, которые могли бы помочь предотвратить/повысить устойчивость к будущим вспышкам респираторных вирусных инфекций. Основная роль этих препаратов заключается в подавлении проникновения клеток SARS-CoV-2 через таргетинг трансмембранной серин протеазы 2 (TMPRSS2) и блокировании репликации коронавируса через таргетинг вирусной 3-химотрипсиноподобной цистеиновой протеазы (3CLpro). Хофман и другие, (Cell 181 2020) показали, что вход в клетки SARS-CoV-2 зависит от ангиотензинпревращающего фермента 2 (ACE2) и трансмембранной серин протеазы 2 (TMPRSS2). Таргетирование ACE2 будет представлять некоторую проблему, поскольку оно играет полезную роль во многих заболеваниях, таких как гипертония, диабет и сердечно-сосудистые заболевания, поэтому таргетирование TMPRSS2 станет более оптимальным. Лекарственные растения были источником различных лекарственных соединений, ведущих к открытию лекарств. Не удивительно, что растительные продукты и их аналоги могут быть использованы в качестве ранней линии защиты от вируса гриппа. Известно, что некоторые растения обладают потенциальной ингибирующей способностью по отношению к TMPRSS2, такие как Scutellaria baicalensis, Aloe vera и Hydrocotyle leucocephala. В качестве предпочтительной модели используется съедобный Hydrocotyle leucocephala, содержащий хинокинин, который, как было показано, потенциально ингибирует TMPRSS2 (RSC Advances 10 (2020).   

Использование нутрицевтической формулы с мощной доказанной активностью против таких типов вирусов в сочетании с растительными препаратами, повышающими иммунитет, представляется наиболее быстрым подходом, позволяющим извлечь выгоду из огромного объема уже известной информации. Настоящий проект по исследованию природных лекарственных средств из лекарственных и съедобных растительных ресурсов будет направлен на проведение передовых фундаментальных и трансляционных исследований фитохимических составов для разработки безопасных и эффективных фитомедицинских средств защиты от вирусного гриппа, SARS и будущих пандемий, угрожающих здоровью человека. Аналогично подходу TMPRSS2, мы подтвердили активность нескольких известных активных растений 3CLpro в нашем исследовательском центре, чтобы выбрать наиболее подходящего кандидата. Наша попытка состоит в том, чтобы создать эффективную и безопасную ботаническую формулу из пятнадцати различных лекарственных и съедобных растений (1-15). И этот рецепт уже давно используется в качестве традиционного казахского лекарственного средства (Traditional Kazakh Medicinal - ТКМ) против гриппа, воспалений и различных вирусных инфекций. Мы расширили и улучшили рецептуру, основываясь на последних исследованиях, проведенных на других заводах. Таким образом, мы представляем этот рецепт как значимое и продвинутое эффективное средство. Кроме того, мультиботаническая формула зарегистрирована в «Комитете санитарно-эпидемиологического контроля Министерства здравоохранения Республики Казахстан» в качестве пероральной добавки в форме гранул.

Цель работы: Исследования были сосредоточены на использовании нескольких биологически активных лекарственных растений, для создания новых противовирусных природных пероральных добавок, определении их химических составляющих, выделении основных природных соединений, исследовании их структуры и фармакологической активности in vitro по отношению к TMPRSS2 и 3CLpro для разработки новых методов и приемов создания натурального, не токсичного, мульти-природного препарата, подавляющего распространение SARS у человека.

Разработанный продукт. В рамках проекта была разработана природная формула, состоящая из пятнадцати видов лекарственных и питательных травяных добавок, которые обладают мощным действием против коронавируса. Основная роль этих препаратов заключается в подавлении проникновения клеток SARS-CoV-2 через таргетинг трансмембранной серин протеазы 2 (TMPRSS2) и блокировании репликации коронавируса через таргетинг вирусной 3-химотрипсиноподобной цистеиновой протеазы (3CLpro). Впервые была создана мульти-природная пероральная добавка, обладающая профилактическими и лечебными свойствами с основным акцентом на вирус гриппа, ОРВИ в Казахстане. Создан безопасный продукт из лекарственных растений, обеспечивающий краткосрочный доступ к вирусу гриппа и ОРВИ больным. Эта формула гарантирует свою функцию через два основных двойственных механизма, включая ингибирование коронавирусов и повышение иммунной системы (Коронавирусқа қарсы тұнба – көп аурудың емі // Egemen Qazaqstan, 06.03.2023, https://egemen.kz/article/337077-koronavirusqa-qarsy-tunba-%E2%80%93-kop-aurudynh-emi).

С экономической точки зрения реализация проекта позволит выделить новые биологически активные природные компоненты, необходимые для получения лекарственных препаратов с дальнейшим внедрением в медицину и будет способствовать форсированному инновационному развитию экономики Республики Казахстан.

Социальный эффект. Разработанные технологии позволят внедрить их в производство, открыть новые предприятия и рабочие места, повысить рентабельность и получить экономический эффект действующих предприятий.  Участие в проекте молодых ученых позволит улучшить качество образования и подготовку высоко квалифицированных специалистов, что в будущем скажется на их карьерном росте.

Исследования проводятся в Научно-исследовательском центре лекарственных растений (https://farabi.university/science/nii/51). На базе Научно-исследовательского центра лекарственных растений НАО «Казахский национальный университет имени аль-Фараби» открылось малотоннажное производство инновационных продуктов на основе растительного сырья (ҚазҰУ-да жаңа өндіріс іске қосылды // Farabi Media – KazNU, 12.09.2022, https://youtu.be/7Ny1OnRCqrE). Выпущены опытные партии биологически активных добавок: противовирусная; для поддержания иммунитета; для поддержания женского здоровья; для поддержания печени. Фиточаи производятся с целью регулирования артериального давления; снижения уровня сахара в крови при диабете; поддержания иммунитета; поддержания полноценной работы желудка. Ведутся работы по государственной регистрации и декларировании соответствия продукции.      

Сотрудничество в рамках проектов: Назарбаев университет, Астана, Казахстан; Национальный центр исследований натуральных продуктов, Фармацевтический факультет Университета Миссисипи, Оксфорд, MS 38677, США; Отделение прикладных наук о жизни (BK21 four), IALS, Национальный университет Кенсан, Джинджу 52828, Республика Корея, Тяньцзиньский институт промышленной биотехнологии (TIB) Академии наук Китая (CAS) и Синьцзянский технический физико-химический институт (CAS).

На основе проекта были проведены экспедиции по изучению растений (2021-2023 гг.) со всеми членами исследовательской группы (Север, Юг, Восток и Алматинская область Казахстана). На основе проекта обучаются молодые ученые: старшеклассники, бакалавры, магистранты и докторанты PhD.

Основываясь на полученных результатах настоящего проекта, наша команда представила 2 статьи в журналы, рекомендованные КОКСОН (Комитетом по обеспечению качества Министерства образования и науки Республики Казахстан), из которых 2 статьи в рецензируемых научных журналах, а также представила 13 докладов на национальных и международных конференциях и подал одну патентную заявку в Республике Казахстан (РК). Кроме того, мультиботаническая формула была протестирована аккредитованной лабораторией ТОО "НУТРИТЕСТ" (№ 23Р от 23.02.2022 на биологически активную добавку "TKM-Immuno"), и прошли экспертизу материалов на биологически активную добавку "TKM-Immuno", ТОО "ОО Казахская академия питания" (№ 19/ЕС-105-22 от 30.03.2022). Добавка для приема внутрь успешно зарегистрирована в «Комитете санитарно-эпидемиологического контроля Министерства здравоохранения Республики Казахстан» в качестве добавки для приема внутрь в форме гранул («TKM-Immuno» KZ.16.01.98.003.R.000318.06.22, 17.06.2022).  

 

Жоба аясындағы Жарияланымдар:

Баяндама тезистері:

1. Minkayeva A.A., Mohamed Ali Ibrahim, J.Jenis. Studying the chemical composition and biological active constituents of the Ferula Foetida // Republican scientific and practical conference with the participation of foreign scientists “Prospects and development of chemistry of natural compounds in Uzbekistan", May 27, 2021, Tashkent, Uzbekistan.

2. Minkayeva A.A., Nurlybekova A.K., Kudaibergen A.A., Zharkyn Zh., Jenis J. Chemical Constituents of the Prunus Armeniaca, Ficus Carica and Vitis Vinifera // The XI International Beremzhanov Congress on Chemistry and Chemical Technology, 19-20 November, 2021, Almaty, Kazakhstan;

3. Aitugan R.N., Nurlybekova A.K., Karl Zh. M, Kudaibergen A.A., Dusebayeva M.A., Jenis J. Chemical Constituents of the Dianthus superbus, Matricaria chamomilla and Glycyrrhiza glabra // The XI International Beremzhanov Congress on Chemistry and Chemical Technology, 19-20 November, 2021, Almaty, Kazakhstan;

4. Aitugan R. N., Jenis J.comparative study of the chemical composition of the Glycyrrhiza glabra plant collected from different regions of Kazakhstan / / Abstracts of the report of the International Conference of students and young scientists "Farabi Alemi", NAO " Al-Farabi Kazakh National University", April 6-8, 2022 Almaty, Kazakhstan.

5. Jenis J. Phytochemical and pharmacological studies of medicinal plants from Kazakhstan // 8th International Mediterranean Symposium on Medicinal and Aromatic Plants October 20-22, 2022 / Selcuk, Izmir – Turkey. https://www.mesmap.com/FileUpload/ks831353/File/mesmap-8_abstrac_and_proceedings_book_compressed.pdf

6. Minkaeva A., Kudaibergen A., Amzeeva U., Jenis J. Studying the chemical composition and biological active constituents of the Ferula foetida // 8th International Mediterranean Symposium on Medicinal and Aromatic Plants October 20-22, 2022 / Selcuk, Izmir – Turkey. https://www.mesmap.com/FileUpload/ks831353/File/mesmap-8_abstrac_and_proceedings_book_compressed.pdf

7. Aiya Sovetbek, Ayaulym Minkayeva, Aliya Nurlybekova, Janar Jenis. Chemical constituents of the aerial part of the Ferula foetida // International Scientific Conference "Actual Problems of the Chemistry of Natural Compounds", March 15-16, 2023, Tashkent, Uzbekistan https://www.researchgate.net/publication/369559505_Abstracts_ICPS_2023 

8. Ayaulym Minkayeva, Aiya Sovetbek, Aidana Kudaibergen, Ulpan Amzeyeva, Jenis Janar. Studying the Chemical Composition and Biological Active Constituents of the Ferula Foetida’s Underground Part // International Scientific Conference "Actual Problems of the Chemistry of Natural Compounds", March 15-16, 2023, Tashkent, Uzbekistan. https://www.researchgate.net/publication/369559505_Abstracts_ICPS_2023 

9. Aliya Nurlybekova, Yang Ye, Janar Jenis. Phytochemical Profile and Biological Activities of Ligularia narynensis // The 9th International Mediterranean Symposium on Medical and Aromatic Plants, May 03-05, 2023 Ankara, Turkey. https://www.mesmap.com/FileUpload/ks831353/File/mesmap-9_abstract___proceeding_book_2023.pdf

10. Ulpan Amzeyeva, Aliya Nurlybekova, Aydana Kudaibergen, Shyngys Mamashev, Janar Jenis. Chemical Constituents of Dianthus superbus, Matricaria chamomilla and Glycyrrhiza glabra // The 9th International Mediterranean Symposium on Medical and Aromatic Plants, May 03-05, 2023 Ankara, Turkey. https://www.mesmap.com/FileUpload/ks831353/File/mesmap-9_abstract___proceeding_book_2023.pdf

11. J. Jenis. Phytochemical profiles and biological activities of endemic medicinal plants from Kazakhstan // International Scientific and Technical Conference Actual Problems of the Chemistry of Natural Compounds, March 15- 16, 2023, Tashkent. https://www.researchgate.net/publication/369559505_Abstracts_ICPS_2023  

12. J. Jenis Investigation Bioactive Natural Product from Medicinal Plant of Kazakhstan. // KSABC International Symposium 2023, June 18-20, 2023 Jeju, Korea. https://ksabc.kr/english/symposium/symposium_2023_2.htm

 

 

Scopus және(немесе) Web of Science базаларына кіретін журналдарға келесі мақалалар берілді:

1. Aknur Taldybay, Doktorhan Aydarbayeva, Akhmet Aksoy, Gulnara Sitpayeva, Alfyia Kurmantayeva, Mohamed A. Ibrahim, Aizhamal Baiseitova, and Janar Jenis. Resources, Morphological, Anatomical Characterization, Phytochemical Profiles and Pharmacological Properties of Ajania fastigiata (C. Winkl.) Poljakov // Saudi Journal of Biological Sciences, Submitted 09. 2023 (Percentile 89, Q1). https://www.sciencedirect.com/journal/saudi-journal-of-biological-sciences

2. Janar Jenis, Aizhamal Baiseitova, Zhanna Akzhigitova, Ulpan Amzeyeva, Akbota Kurmangaliya, Gulsim Kulsharova, Mohamed A. Ibrahim, Jeong Yoon Kim. Multi-botanical Oral Supplement to Suppress the Spreading of SARS: Phytochemical Profile and Pharmacological Activities // Frontiers in Pharmacology, Submitted 09.2023 (Percentile 79, Q1). https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology

3.Aliya Nurlybekova, Ayaulim Minkayeva, Yergazy Shybyray, Chun-Ping Tang, Chang-Qiang Ke, Sheng Yao, Yang Ye and Janar Jenis. Phytochemical Constituents and Their Cytotoxic and Antiinflammation Activities of Ligularia narynensis // Molecules, ready to submit in 10.2023 (Percentile 78, Q2). https://www.mdpi.com/journal/molecules

 

КОКСОН ұсынған журналдарға мақалалар жіберілді:

1. A.A. Minkayeva, Sh.M. Mamashev, A.K. Nurlybekova, A.A. Kudaibergen, Ye. Shybyray, U. Amzeyeva, J. Jenis. Chemical Constituents of Dianthus superbus, Matricaria chamomilla and Glycyrrhiza glabra // International Journal of Biology and Chemistry, 2023. https://ijbch.kaznu.kz/

2. A.A. Sovetbek, A.A. Minkayeva, A.K. Nurlybekova, J. Jenis. Comparative Study on Phytochemical Constituents of Aerial and Underground Parts of Ferula foetida from Kazakhstan // Pharmacy of Kazakhstan, 2023. https://pharmkaz.kz/

Халықаралық ынтымақтастық

•  Xinjiang Technical Institute of Physics and Chemistry, CAS, China;

• Shanghai institute of Materia Medica, CAS, China;

• The Institute of the Chemistry of Plant Substance, Academy of Sciences of Uzbekistan (ICPS);

• Gyeongsang National University, Korea;

• Griffith Institute for Drug Discovery, Griffith University, Brisbane, Australia;

• Kunming Institute of Zoology, CAS, China;

• College of Life Sciences, University of CAS, China;

• Research Institute of Pharmaceutical Sciences, University of Mississippi, USA;

• School of Chemical Sciences, Universiti Sains Malaysia, Minden, Penang, Malaysia;

• Universiti Pendidikan Sultan Idris, Tanjong Malim, Perak Darul Ridzuan, Malaysia.

 

 

 

Scopus, Pubmed, zbMath, MathScinet, Agris, Georef, Astrophysical journal деректер базасындағы негізгі жарияланымдар:

1. Zhu, Dafu; Yuan, Jie; Yue, Quanqi; Zhao, Yinggong; Yu, Shan; Zhamilya, Abilova; Jenis, Janar; Tang, Chunping; Wang, Bo; Liu, Jia; Ye, Yang. Building Block Extractor: An MS/MS Data Mining Tool for Targeted Discovery of Natural Products with Specified Features // Analytical Chemistry, 95 (29), 10939. DOI: 10.1021/acs.analchem.3c00744. (Q1, Percentile 91).
2. Kazymbetova A., Amangeldi M., Nurlybekova A.K., Amzeyeva U., Baktybala K., Chung-Ping Tang, Chang-Qiang Ke, Sheng Yao, Yang Ye. Secondary Metabolites and Their Cytotoxic Activity of Artemisia nitrosa Weber.and Artemisia marschalliana Spreng. // Molecules 2022, 27 (22), 8074. https://doi.org/10.3390/molecules27228074. (Q2, Percentile 83).
3. Aliya Nurlybekova, Aidana Kudaibergen, Aizhan Kazymbetova, Magzhan Amangeldi, Aizhamal Baiseitova, Meirambek Ospanov, Haji Akber Aisa, Yang Ye, Mohamed Ali Ibrahim, Janar Jenis. Traditional Use, Phytochemical Profiles and Pharmacological Properties of Artemisia Genus from Central Asia // Molecules 2022, 27(16), 5128. https://doi.org/10.3390/molecules27165128. (Q2, Percentile 83).
4. Peng Xu, Zhentao Zhang, Xueyuan Peng, Junling Yang, Xiaoqiong Li, Tiejian Yuan, Xiaohan Jia, Yaoyang Liu, Olim Abdullaev, Janar Jenis. Study on vacuum drying kinetics and processing of the Lonicera japonica Thunb. aqueous extracts // LWT - Food Science and Technology 2022, 167, 113868. https://doi.org/10.1016/j.lwt.2022.113868 (Q1, Percentile 87).
5. Bayan Sailike, Zhannur Omarova, Janar Jenis, Altynay Adilbayev, Burkitkan Akbay, Sholpan Askarova, WeiLin Jin and Tursonjan Tokay. Neuroprotective and Anti-Epileptic Potentials of Genus Artemisia L. // Frontiers in Pharmacology, 13, 1021501. DOI: 10.3389/fphar.2022.1021501. (Q1, Percentile 81).
6. Ospanov M., Leon F., Jenis J., Khan IKhlas A., Ibrahim M.A., Challenges and future directions of potential natural products leads against 2019-nCoV outbreak // Current Plant Biology. - 2020. Percentile 77
7. Akzhigitova Z., Dyusebaeva M.A., Tokay T., Lijiang X., Jenis J.  Phytochemical Study of Bergenia crassifolia // Chemistry of Natural Compounds, 2020, 56(5), с. 912-914. Q4, Percentile 31
8. Janar Jenis, Aizhamal Baiseitova, Sang Hwa Yoon, Chanin Park, Jeong Yoon Kim, Zuo Peng Li, Keun Woo Lee, Ki Hun Park. Competitive a-glucosidase inhibitors, dihydrobenzoxanthones, from the barks of Artocarpus elasticus // Journal of Enzyme Inhibition and Medicinal Chemistry, 2019, 34 (1): 1623–1632.
9. Abilova Zh., Yaun J., Jenis J., Tang Ch., Ye Y. Monomeric and Dimeric Sesquiterpene Lactones from Artemisia heptapotamica // Chinese Journal of Natural Medicines, 2019, 17 (10): 785-791.
10. Zhu, Nanlin; Tang, Chunping; Xu, Cheng-Hui; Ke, Chang-Qiang; Lin, Ge; Jenis, Janar; Yao, Sheng; Liu, Hongchun; Ye, Yang. Cytotoxic Germacrane-type Sesquiterpene Lactones from the Whole Plant of Carpesium lipskyi // Journal of Natural Products, 2019, 82(4): 919-927. DOI: 10.1021/acs.jnatprod.8b01004.  
11. Aizhamal Baiseitova, Janar Jenis, Jeong Yoon Kim, Zuo Peng Li and Ki Hun Park.    Phytochemical analysis of aerial part of Ikonnikovia kaufmanniana and their protection of DNA damage // Natural product research, 2019, 14: 1-4. DOI: 10.1080/14786419.2019.1607858  
12. Ji Yeong Kim, Jeong Yoon Kim, Janar Jenis, Zuo Peng Li, Yeong Jun Ban, Aizhamal Baiseitova, Ki Hun Park. Tyrosinase inhibitory study of flavonolignans from the seeds of Silybum marianum (Milk thistle) // Bioorganic & Medicinal Chemistry, 2019, 27(12): 2499-2507. DOI: org/10.1016/j.bmc.2019.03.013.
13. Hong Min Choi, Jeong Yoon Kim, Zuo Peng Li, Janar Jenis, Aizhamal Baiseitova, Ki Hun Park. Effectiveness of Prenyl Group on Flavonoids from Epimedium koreanum Nakai on Bacterial Neuraminidase Inhibition // Molecules, 2019, 24(2): 317. doi: 10.3390/molecules24020317.
14. M.S. Muratova, G.A. Zou, J. Jenis, H.A. Aisa. Chemical Constituents of Alhagi sparsifolia // Chemistry of Natural compounds, vol.55, No. 5. 2019. DOI 10.1007/s10600-019-02850-0.
15. L. Rakhymbay, A. Turak, J. Jenis, H.A. Aisa. Phenolic Compounds from Vernonia anthelmintica Seeds // Chemistry of Natural compounds, 2019, vol.55, No.4: 732. DOI 10.1007/s10600-019-02874-6.

 

Кітаптар:

1. Жеңіс Ж., Нурлыбекова А.К., Акжигитова Ж.Ж. Фитохимический состав и биологическая активность видов Artemisia из Казахстана, Монография / Ж. Жеңіс, А.К. Нурлыбекова, Ж.Ж. Акжигитова. – Алматы: Қазақ университеті, 2022. – 182 с. ISBN 978-601-04-6100-0.

2. Жеңіс Ж. Дәрілік өсімдіктер, фитохимиялық профаилы, биологиялық белсенділігі // Қазақ ұлттық университетінің баспасы, 2020, 160 бет (қазақша)

3. J. Jenis. Bioactive Natural Products from Medicinal Plants // Publishing House of Kazakh National University, 2020, 160 pages (in English)

4. Химия природных соединений: учебно-методическое пособие / Ж. Женис, – Алматы: Казакский университет, 2020. – 208 С. (на русском, казахском, английском языках).

 

ҚР патенттері:

1. «Диабетке қарсы әсері бар биологиялық белсенді кешенді алу тәсілі» өнертабысқа патент, өтініш беруші ЕМК Жаңа химиялық технологиялар мен материалдарды ғылыми-зерттеу; № 34841, өтініш 10.10.18 ж. Хаджи Акбар Айса, Дюсебаева М.А., Нурлыбекова А.К., Жеңіс Ж.

2. «Антиоксидантты затты алудың тәсілі» пайдалы моделіне патент, өтініш беруші Жеңіс Ж.; № 5792, өтініш 19.10.2020 ж. Жеңіс Ж., Дюсебаева М.А., Байсеитова А., Нурлыбекова А.К., Кудайберген А.А.

3. «Қан тамырын кеңейтетін дәрілік затты алудың тәсілі» пайдалы моделіне патент, өтініш беруші Жеңіс Ж.; № 5835, өтініш 23.10.2020 ж. Жеңіс Ж., Дюсебаева М.А., Нурлыбекова А.К., Кудайберген А.А.

4. «Диабетке қарсы белсенді кешенді алу тәсілі» пайдалы моделіне патент, өтініш беруші Жеңіс Ж.; № 5963, өтініш 19.01.2021 ж. Жеңіс Ж., Байсеитова А., Хаджи Акбар Айса, Дюсебаева М.А., Нурлыбекова А.К.

5. «Өсімдіктерден вирусқа қарсы дәрілік затты алу тәсілі» пайдалы моделіне патент, өтініш Жеңіс Ж.; № 7367, өтініш 04.07.2022 ж., 19.08.2022 ж., Жеңіс Ж., Нурлыбекова А.К.