II ЖАРЫҚБАЕВ ОҚУЛАРЫ: «Психология ғылымы және білім беру: тарихтан -болашаққа» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция

2024 жылдың 6 қарашасында Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің 90 жылдығы және профессор Қ.Б. Жарықбаевты еске алуға арналған «Психология ғылымы және білім беру: тарихтан - болашаққа» атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференция – ІІ ЖАРЫҚБАЕВ оқулары өтті.

Құбығұл Бозайұлы Жарықбаев (1927-2021) – қазақтың көрнекті психологы және педагогы, психология ғылымдарының докторы, педагогика ғылымдарының докторы, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, Ы. Алтынсарин мен А. Байтұрсынов атындағы сыйлықтың лауреаты. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Әбу Насыр Әл-Фараби атындағы күміс медалінің иегері. Ол қазақстандық ғалымдардың, психологтардың және практик мұғалімдердің бір емес, бірнеше буынын дайындады. Қ.Б. Жарықбаевтың жетекшілігімен 4 ғылым докторы, 18 ғылым кандидаты және 1 PhD докторы диссертацияларын сәтті қорғады.

Автордың 1000 астам ғылыми еңбектері, оның ішінде «Қазақстандағы психологиялық ойдың дамуы» (1968), «Әке өсиеті – пайдалы кеңес» (1980), «Ес қазынасы» (1991), «Қазақ психологиясының тарихы» (1996), «Этнопсихология» (1998), «Жүсіпбек Аймауытовтың психологиялық көзқарастары» (2000), «Қазақстандағы психология ғылымы (ХХ ғасырдағы даму тарихы мен кезеңдері)» (2002), «Ұлттық тәрбиенің этнопсихологиялық негіздері» (2005); «Халел Досмұхамедовтың психологиялық көзқарастары» (2008); бірнеше рет басылып шыққан «Жалпы психология» және «Этнопсихология» оқулықтары; «Қазақ психологиялық терминологиясының түсіндірме сөздігі» түсіндірме сөздігі (2006); психология бойынша 50-ден астам кітап бар.

Құбығұл Бозайұлы Қазақстандағы этнопсихология мен этнопедагогиканың, психология тарихының негізін салушы деп заңды түрде саналып, қазақстандық психологиялық мектептің қалыптасуы мен дамуына зор үлес қосты. Ол «халық психологиясы», «этнопсихология» сияқты ұғымдардың мазмұнын кеңейтіп, ғылыми айналымға «көшпенділер психологиясы», «ақсақалдар психологиясы» және т.б ғылыми ұғымдарды енгізді. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіндегі психология кафедрасыны (1980) және Т.Тәжібаев атындағы этнопсихология және этнопедагогика орталығының (1998) негізін қалаушы болды. Республиканың жоғары оқу орындарында қазақ тілінде психолог мамандарын даярлауды ұйымдастыруға үлкен үлес қосты.

***

Халықаралық конференцияның пленарлық отырысын педагогика ғылымдарының докторы, профессор, ҚазҰУ-дың Басқарма мүшесі - оқу ісі жөніндегі проректоры Алтай Ғабдрахманұлы Қазмағамбетов ашты. Ол Басқарма төрағасы – ҚазҰУ ректоры, филология ғылымдарының докторы, профессор Жансейіт Қансейітұлы Түймебаевтың құттықтау сөзін оқып берді.

Іс-шара ТДМ 3 «Денсаулық және әл-ауқат», ТДМ 4 «Сапалы білім», ТДМ 17 «Тұрақты даму үшін серіктестік» жүзеге асырады.

Пленарлық отырыстың модераторы әл-Фараби атындағы ҚазҰУ философия және саясаттану факультетінің деканы, философия ғылымдарының кандидаты, доцент Бекжан Берікбайұлы Мейірбаев болды.

Пленарлық отырыста құттықтау сөзімен және баяндамасымен «Профессор Қ.Б. Жарықбаев Орталық Азиядағы мемлекетаралық психология ғылымының қалыптасуы мен дамуында» атты баяндамасымен Қырғыз-Ресей білім академиясының (ҚРАО) ректоры, Қырғыз Республикасының білім беру ісінің үздігі, Қырғызстан ұлттық психологтар қоғамының төрағасы, психология ғылымдарының докторы, профессор Шакеева Чинара Асанқызы (Бішкек, Қырғызстан) баянлама жасады.

Чинара Асанқызы Шакеева әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетін 90 жылдық мерейтойымен құттықтады. Профессор Ч.A. Шакеева ҚазҰУ-дың психологтарымен ұзақ уақыт жұмыс істейді – 20 жылдан астам ҚазҰУ жанындағы «Психология» бойынша диссертациялық кеңестің мүшесі болды; әл-Фараби (2001-2009 ж.), Құбығұл Бозайұлы Жарықбаевтың серіктесі, Қазақстанда психология бойынша ғылыми кадрларды – психология ғылымдарының докторлары мен кандидаттарын дайындауға үлес қосты.

Қазақстан мен Қырғызстан арасындағы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мен Қырғызстанның жоғары оқу орындары арасындағы халықаралық ынтымақтастықты дамытуға қосқан үлесі үшін психология ғылымдарының докторы, профессор Ч.А. Шакеева ҚазҰУ-дың «Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіндегі Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталды.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың 90 жылдығына орай ҚазҰУ медальдарымен Қ.Б. Жарикбаевтың шәкірті – психология ғылымдарының кандидаты Жарас Сейітнұрұлы Сейітнұр және психология ғылымдарының докторы, доцент Нұргүл Қоржанжанқызы Тоқсанбаева марапатталды. Ж.С. Сейітнұр 1996 жылдан бері ҚазҰУ-да қызмет етіп, философия және саясаттану факультетінің Ғылыми кеңесінің мүшесі, психологиялық білімнің дамуына үлес қосып, кафедрада докторанттарға арналған әдістемелік семинар жұмысына жетекшілік етеді. Н.Қ. Тоқсанбаева әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде 2000 жылдан бері жұмыс істейді, 4 PhD және 6 ғылым кандидатын дайындады; «ЖОО үздік оқытушысы» (2009), 115-тен астам ғылыми еңбектердің авторы. Оның оқу құралдарын Қазақстанның барлық жоғары оқу орындарының студенттері пайдаланып, оқиды.

Жарас Сейітнұрұлы Сейітнұр және Нұргүл Қоржанжанқызы Тоқсанбаева

Конференцияда Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының құрметті академигі Қ.Б. Жарықбаев қазақ психология-педагогика ғылымының дамуында – ҚазҰУ ардагер-профессор Ж.Т. Түрікпенов, «Қазақ психологиялық қоғамының» президенті, п.ғ.д., профессор М.А. Перленбетов, п.ғ.к., доцент М.Қ. Бапаева, «Қазақ ғалым әйелдері» қоғамдық бірлестігінің вице-президенті О.З. Иманғожина, п.ғ.к., Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің доценті Ж.Н. Сабирова баяндама жасады.

Одан кейін академик Қ.Б. Жарықбаев пен профессор М.Қ. Ахметованың «Қазақ этнопсихологиясы», «Қазақ психологиясы: оның дамуының негізгі кезеңдері» кітабының тұсаукесер рәсімі өтті.

Сонымен қатар баяндама жасағандар:  пс.ғ.д., профессор А.Т. Акажанова (Абай атындағы ҚазҰПУ) «Отандық психология ғылыми салаларының дамуы мен қалыптасуы», әскери.ғ.д., проф. Д.К. Абраимов «Әскери аймақтағы әскери психологияның мәселелері: тарихтан болашаққа», қоғам қайраткері М. К. Ахметов «Заманауи міндеттерді шешудегі білім беру жүйесіндегі жаңа бағыттар, п.ғ.д., А.К.Кусаинов атындағы Еуразиялық гуманитарлық институтының профессоры А.Т. Изакова «Инклюзивті білім берудегі психологиялық -педагогикалық қолдаудың шарттары», PhD, профессор Krishna Mohan Kotra (КИМЭП университеті) « Психологияның жаһандану жағдайында ғылыми мамандықтан тұтас ғылым мен практикалық мамандыққа трансформациялануы: Қазақстан мен Орталық Азиядағы жоғары оқу орындарында психологиялық білім беру мен даярлаудың ауқымы мен мәселелері»; п.ғ.д., профессор М.К. Ахметова («Q» University) « Қазақ ойшылдарының, ақындарының және жырауларының этикалық-психологиялық мұрасы (XV-XX ғасырдың бірінші жартысы) », п.ғ.к., доцент О.Н. Дорогина (ОрФУ, Екатеринбург, Ресей) « Үшінші жылдық университеттердің қалыптасуы мен дамуы»; мед.ғ.д., проф. М.А. Асимов (Туран университеті) «Қазақстан педагогикалық психологиясының мәселелері – азаматтардың психикалық/психологиял ық мәдениеті мен сауаттылығын дамыту бағдарламасын әзірлеу»; В.С. және Н.А. Белолы (Хельсинки, Финляндия) « Франция - Россия зерттеушілері Роже Ламбер мен Н.Н. Обозовтың тәжірибе алмасуы және қолданбалы білімдерін Финляндия, Франция және Қазақстанда танымал ету », пед.ғ.д., проф. А.К. Мынбаева и пс.ғ.к., проф. М.П. Кабакова «Қазақстандағы психологиялық білім беру: қазіргі заманғы сын-тегеуріндер мен шешімдер».

Түскі астан кейін секциялар бойынша баяндамалар жалғасты. Назарбаев Университетінің аға психологы Жансая Оралбекова қызықты баяндамаларымен бөлісті «Designing an Effective Mental Health Treatment Seeking Intervention for Kazakhstan Universities: Suicide Prevention and Social Norm Nudge», И.А. Абеуова (Алматы гуманитарлық-экономикалық университеті) «Қазақ халқы өкілдерінің психологиялық ой-пікірлерінің психология ғылымының дамуындағы маңызы мен рөлі», Л.В. Шапка «Нейродивергентті адамдардағы стресс деңгейіне мәжбүрлі мимикрияның әсерін зерттеу» және т.б.

Соңында конференцияның ұсыныстары талқыланды.

Пленарлық отырыстың YouTube арнасының жазбаларына сілтемелер https://youtu.be/Q-UDeaOy-lc?si=1BqBv8oaBEKf6taj; https://farabi.university/news/91574?lang=kz

Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары https://farabi.university/storage/files/248636086767879db834290416355242_сборник -Жарикбаеские чтения.pdf

https://farabi.university/storage/files/37005347686761c6d18527c350542025_Жарикбаев Сборник обложка.pdf

Конференцияны ұйымдастырушылар: кафедра меңгерушісі, пед.ғ.д., проф. А.К. Мынбаева, кафедра меңгерушісінің орынбасары З.М. Садуақасова, проф. М.П. Кабакова, проф. м.а. Н.С. Жұбаназарова, доцент Ш.Н. Закарьянова, PhD Л.О. Баймолдина, PhD Э.Т. Адилова, А.О. Дүйсенбаева, А.Ғабдрахман, М. Касымова, А. Гумерова және т.б.