Курстық жұмыстан – халықаралық басылымға

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың физика-техникалық факультетінің 4-курс студенті Шахида Нұрмахаметова беделді халық­аралық басылымда жарияланған ғылыми еңбектің бірінші авторы атанды.

Беделді Galaxies ғы­лы­ми журналы (Scopus және Web of Science база­ла­рын­да индекстелген, Q2) Ша­хи­даның «HR 4049: A Spectroscopic Analysis of a Post-AGB Object» атты ма­қаласын жариялады. Бұл зерттеу жұмысы ғылыми жетекшісі әрі мақаланың бірлескен авторы, Элек­тро­ника және астрофизика ка­федрасының доценті Ал­дияр Агишевтің жетек­ші­лігімен орындалды. Жұ­мыс орташа массалы жұл­дыз­дардың өмірінің соңғы ке­зеңі – post-AGB саты­сын­да­ғы HR 4049 нысанын спек­троскопиялық зерт­теу­ге арналған. Бұл саты бар болғаны бірнеше мың жылға ғана созылады. Сон­­дықтан жұлдызды дәл осы кезеңінде байқау ас­трономдар үшін нағыз сәт­тілік болып саналады. Бұл кезеңде жұлдыз бел­сенді зат таратып, жаңа жұл­дыз­дар мен ғаламшарлардың түзілуіне негіз болатын ауыр элементтермен жұл­дыз­аралық ортаны байы­та­ды. HR 4049 нысанының ерекшелігі – оның қос­жұл­дыздық жүйенің құрамына енуінде. Бұл, мәселен, жүйе­ні құрайтын екі жұл­дыз­дың да параметрлерін жоғары дәлдікпен анық­тау­­ға мүмкіндік береді. Аталған зерттеу қосжұл­дыз­­дық жүйелердің кеш эволюциялық саты­ла­рын­дағы құрамдас бөліктерінің өзара әрекеттесуін түсі­ну­де жаңа белеске жол аша­ды.

Бұл оқиға мүлдем қа­ра­пайымнан басталды. Дип­ломдық жұмыстың зерттеу бө­лімін жазу барысында: «Мен зерттеу нысаны бо­й­ын­ша жаңа бақылау де­ректерін алып, спек­тр­лер­ді қа­лыпты өңдеуге кі­­­рістім. Алай­да күтпеген нә­­ти­же­лер болды: де­ректер бұ­рын кездеспеген ерек­ше­лік­терді көрсетті. Есеп­­теулерімді қайта тек­сер­дім, қате табылмады. Со­ның негізінде мен ғы­лыми жетекшілеріммен және шетелдік әріп­тес­те­рі­мізбен апта сайынғы се­минарда баяндама жа­са­дым. Біз нәтижелерді бір­ге қарастырған кезде мұ­ның үлкен жаңалық бо­латынын сездік. Сол сәтте жұмысты беделді жур­нал­да жа­рия­лау идеясы туын­да­ды. Бұл тәжірибе маған ба­ка­лав­риат­та жүріп-ақ күр­делі ізденістерден қо­рық­пау­ды және жеткен же­тіс­тік­термен шектел­меу­ді үй­ретті. Алынған нә­ти­же­лер негізінде біз жетек­шім­мен және шет­елдік әріп­тес­те­рі­мізбен бірге ас­тро­фи­зика са­ла­сын­дағы жетек­ші, бірінші квартильді ба­­сылым – Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS) журна­лы­на жаңа жұмыс дайын­да­дық. Сон­дай-ақ Galaxies жур­­на­лы­ның тұрақты са­нына тағы бір мақала және универ­си­теттің Physical Science and Technology жур­налына ма­қала әзір­ле­дік. Мен ғы­лым­да қалуды арман­дай­мын. Бұл ба­ғыт­тағы жұ­­мысты жалғастыру үшін ма­гистратураға құжат тап­сы­рамын деген ой­да­мын», – деген Шахида өз жос­па­ры­мен бөлісті.

Зерттеу «Физика және астрономия» білім беру бағ­­дарламасы аясында орын­далды. Бақылау де­ректері бақылау ас­тро­но­миясы саласындағы ха­лық­аралық ынтымақтастық бағдарламасы шеңберінде Солтүстік Каролина уни­вер­­ситеті және «Үш кол­ледж» обсерваториясы (АҚШ), сондай-ақ В.Г.Фе­сен­ков атындағы Ас­тро­фи­зика институтымен (Ал­ма­ты) бірлесіп алынды. Бар­лық есептеулер мен ци­фрлық модельдеулер ҚазҰУ-дың физика-тех­ни­ка­лық факультетіндегі «Data Science in Astrophysics» ғылыми-зерттеу ор­талығының көп­про­цес­сор­лы кластерінде жүргізілді.

«Біз бүгіннің өзінде-ақ студенттеріміздің әлемдік ғылымның бір бөлігіне ай­налып жатқанын мақтан тұ­­тамыз. Бұл жарияланым – студенттің шынайы қы­зы­ғушылығы мен табанды ең­бегінің, сондай-ақ уни­вер­ситетте қалыптасқан жоғары деңгейдегі білім беру және дамыған ғы­лыми ортаның көрсеткіші. Біз­дің студенттер ең күр­делі ғылыми бағыттарды мең­геріп қана қоймай, отан­дық ғылымның да­муы­на нақты үлес қосуда. Бұл мысал қазіргі сту­дент­те­рімізді де, болашақ та­лап­керлерді де ша­быт­тан­ды­рады. Өйткені ҚазҰУ-дағы ғылым студенттік кезден бас­талып, әрбір адамға жа­­һандық зерттеулердің бір бөлігі болуға нақты мүм­­кіндік береді», – деп атап өтті физика-тех­ни­ка­лық факультетінің деканы Нұр­зада Бейсен.

Мақала Galaxies жур­на­лының арнайы Circumstellar Matter in Hot Star Systems санына енді. Жұ­мыс­тың толық мәтіні мына сілтеме бойынша қол­же­тімді: doi.org/10.3390/galaxies13020026

Алдияр АГИШЕВ,

зерттеуші-доцент, PhD