Дипломатия мектебінің ұстаханасы

Биыл Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің халық­ара­лық қатынастар факультеті құрылғанына 30 жыл толып отыр. Бұл тәуелсіз Қазақстанның білім мен ғылым жүйесінде жаңа дәуір ашқан айтулы белес.

 Факультетіміз осы жылдар ішінде мемлекетіміздің сыртқы саясатын байыпты жүргізетін және ел мүддесіне қызмет ете­тін зерделі студенттерді тәр­бие­леп келеді. Сын сағаттарда күрделі мәселенің түйінін та­уып, ғылым мен зерде ор­да­сының іргетасын берік ұстаған тұл­ғалар факультет тарихының бір бөлшегі. Тәуелсіздік алған­нан кейін халықаралық аре­на­да мемлекет аты мен абыройын арттырып, сыртқы қаты­нас­тар­ды орнату мақсаты күн тәр­ті­бінде тұрды. Осы мақсаттың төңірегінде білікті мамандар даяр­лау қажеттігі туындап, 1995 жылы ҚР Сыртқы істер ми­нистрлігінің бастамасы және Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Ғы­лыми кеңесінің шешімі не­гі­зінде Қазақстан тарихында ал­ғаш рет халықаралық ба­ғыт­­та­ғы мамандандырылған фа­­куль­тет – халықаралық қа­ты­настар факультеті құрылды. Факультеттің алғашқы деканы қызметін профессор Гүлжаухар Жамбатырова атқарды. Осы елеу­лі істің бастамашысы про­фессор Жарас Ибрашев бол­ды.

Факультет негізі тарих пен құқықтың ұштасқан пішінінде қалыптасты. 1990 жылы про­фес­сор Марат Сәрсембаевтың бастамасымен ҚазМУ-дың заң факультетінде Халықаралық құқық кафедрасы және осы аттас мамандық ашылған бо­ла­тын. 1992 жылы тарих фа­куль­тетінде Қазақстан Рес­пуб­ликасының халықаралық қа­­тынастары және сыртқы саясаты кафедрасы құрылды. Факультет қызметінің қалып­та­суына сол жылдары сыртқы іс­тер министрі қызметін ат­қар­ған қазіргі Қазақстан Рес­пуб­ликасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың қосқан үле­сі зор болды. Сол кездері фа­культет студенттеріне дәріс оқып, өзінің дипломат ретіндегі тың ақыл-кеңесімен бөлісетін. Қазақстан үшін жаңа бағыт саналатын «Халықаралық қа­ты­настар» мамандығы бойын­ша кандидаттық диссертация қорғаған алғашқы ғалым­дар­дың бірі болды. Бұл өз ке­зе­гінде факультет даңқының ар­туына ықпал етті.

Факультетке ғалымдар мен тәжірибелі саясаткерлер, бі­лік­ті дипломаттар қолдау жа­са­ды. Олардың қатарында Қазақ КСР-нің сыртқы істер министрі Михаил Исиналиев, Қазақстанның БҰҰ жанындағы алғашқы тұрақты өкілі, ҚР бұ­рынғы сыртқы істер министрі, тө­тенше және өкілетті елші, та­рих ғылымының докторы, про­фес­сор Ақмарал Арыс­тан­бе­ко­ва, төтенше және өкілетті ел­ші Қайрат Исағалиев, сон­дай-ақ ҚР Конституциялық Ке­ңе­сінің бұрынғы мүшесі, ҚР ҰҒА академигі, заң ғылымының докторы, профессор Са­ла­хи­ден Сабикенов және басқа да көптеген көрнекті тұлғалар бар. Осындай беткеұстар қай­рат­кер тұлғалар факультет қыз­метінің жанданып, гүл­де­нуі­не зор еңбек сіңірді.

Факультет дамуының әр кезеңі – жаңару мен ізденістің айғағы. 2001 жылы факультет құрамына «Әлемдік эко­но­ми­ка» мамандығы енді. 2002 жы­лы «Аймақтану» бағыты ашыл­ды. Ал 2018 жылдан бастап «Ау­дарма ісі» мамандығы бо­йынша магистрлар даярлау бас­талды. Бүгінде факультетте үш кафедра бар. Сабақтар қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде өткізіледі. Алты шет тілі оқытылады, соның ішінде ағылшын, неміс, француз, ис­пан, итальян, қытай тілдері және барлық үш оқу деңгейі – ба­калавриат, магистратура, PhD бойынша дайындық жүр­гізіледі.

Факультет ғылым мен білімді интеграциялауға ерек­ше мән береді. Халықаралық қатынастар мен қауіпсіздік, халықаралық құқық, жаһандық экономика және аймақтық сая­сат бағыттарында ғылыми зерт­теулер жүргізіледі. Оқы­ту­шы-профессорлар құрамы жүз­деген монография, мың­да­ған ғылыми мақала жариялады. Ерекше атап өтуге тұрарлық тұлғалардың бірі – Роза Са­ха­риқызы Қайырбаева. Бұл кісі фа­культеттегі Шет тілдер ка­фе­драсының қалыптасуына ба­ға жетпес үлес қосты. Роза Сахариқызы алғашқы күннен бастап халықаралық қаты­нас­тар мамандарын көптілді етіп даярлаудың ғылыми-әдісте­ме­лік негізін қалады. Оның ұйым­дастырушылық қабілеті мен ұс­таздық мектебі бірнеше буын аудармашылар мен ха­лық­­ара­лық қатынастар маман­да­ры­ның кәсіби дамуына негіз бол­ды. Роза Қайырбаеваның пе­­дагогикалық философиясы – «Шет тілін білу – тек білім емес, мәдениет пен дипло­ма­тиялық мінездің өлшемі» деген сөзі факультет ұстанымына айналды.

Сондай-ақ факультеттің Шет тілдер кафедрасының да­муы­на айрықша еңбек сіңірген ұстаздар қатарында Марияш Макишева мен Гүлсім Сүлей­ме­но­ваның есімдері құрметпен аталады. Бұл тәжірибелі пе­да­гогтер ағылшын тілін оқыту әдістемесін университеттік дең­гейде жаңа сапаға көтерген ұстаздар мектебінің өкілдері саналады. Университет қабыр­ға­сында елу жылдан астам уақыт қызмет еткен Марияш Ма­кишева мен Гүлсім Сүлей­ме­нова бірнеше буын сту­денттерге кәсіби және адами өнеге көрсетті. Олар факуль­тет­те ағылшын тілін оқытудың классикалық және комму­ни­кативтік тәсілдерін ұштас­ты­рып, болашақ халықаралық қатынастар мамандарының дип­ломатиялық тілдік мә­де­ниетін қалыптастыруға зор үлес қосты.

Факультеттің жаңа кезеңі – жасампаздық пен жаңашыл­дық дәуірі. Бүгінде декан Жұл­­дыз Сайрамбаеваның бас­­шы­лы­ғымен факультет жас ға­­лым­дар мен студенттердің ғылыми белсенділігін арт­ты­руға, халықаралық серіктестік географиясын кеңейтуге және академиялық ұтқырлық мүм­кін­­діктерін барынша жетіл­ді­руге бағытталған нақты қадам­дар жасауда. Дәстүр мен жа­ңа­шылдықты үйлестіре оты­рып, факультетті заманауи уни­­верситеттік басқару мә­де­ниетінің үлгісіне айналдырды.

Қазір факультет жанында бірқатар ғылыми орталықтар табысты жұмыс істейді. Оның ішінде Еуропалық ақпарат­тық орталық, НАТО бойынша ре­сурс­тық және ақпараттық ор­талық, Америкалық және де­мо­кратиялық зерттеулер ор­та­лығы, Германдық зерт­теу­лер орталығы, БҰҰ өңірлік ре­сурстық орталығы, Еуразиялық зерт­теулер орталығы, Еуро­па­лық құқық орталығы, ДСҰ және халықаралық сауда құқығы орталығы, Романдық зерт­теу­лер орталығы, сондай-ақ «Мә­де­ниетаралық коммуникация және аударма зерттеулері» ха­лық­аралық орталығы. Бұл ор­талықтар студенттердің ғы­лы­ми-зерттеу әлеуетін дамытып қана қоймай, факультетті ха­лық­аралық ғылыми хабқа ай­нал­дырды.

Факультет 25 елдің жетекші университеттері және халық­ара­лық ұйымдарымен тығыз серік­тестікте жұмыс істейді. Оның ішінде АҚШ, Ұлы­бри­тания, Германия, Франция, Ис­пания, Италия, Жапония, Қы­тай, Түркия, Үндістан және бас­­қа мемлекеттер бар.

Фа­культет ERASMUS+, DAAD, «Bolashak», Fulbright, IREX сияқты академиялық бағ­дарламаларға қатысады, шет­ел­дік профессорлар мен дип­ло­маттарды тұрақты түрде дәріс оқуға шақырады. Магис­трант­тар мен докторанттар МГИМО, ШЫҰ және ТМД уни­вер­­ситеттерімен қосдип­лом­дық бағдарламалар бойынша оқиды.

Осындай білім ордасынан ел азаматы деп атауға лайықты мыңдаған студенттер түлеп ұшты. Отыз жыл ішінде фа­культет жүздеген дипломат пен халықаралық қатынастар ма­мандарын тәрбиеледі. Бү­гінде олардың көпшілігі мем­ле­кеттік және халықаралық ұйым­дарда абыройлы қызмет атқаруда. Түлектер қатарында ҚР Мәжіліс депутаты Самат Нұр­таза, ҚР-ның Ресей Феде­ра­циясындағы төтенше және өкілетті елшісі Дәурен Абаев, ҚР Президентінің көмекшісі Мұ­рат Нұртілеу, ҚР сыртқы іс­тер вице-министрі Ерлан Ашық­баев, ҚР-ның БҰҰ-дағы тұрақты өкілі Қайрат Омаров, ҚР-ның Австриядағы елшісінің кеңесшісі Мақсат Ибраев, ҚР-ның Ұлыбританиядағы елшісі­нің бірінші хатшысы Абай Бес­кен. Біздің түлектердің жетістігі – факультеттің ең үлкен абы­ройы мен мақтанышы.

Біз үшін 30 жыл – тарих пен келешекті жалғайтын көпір. Бұл жылдар ішінде факультет тек кәсіби тұрғыда дамып қана қоймай, нағыз дипломатия мектебінің ұстаханасы атанды. Заман талабына сай алда жаңа белестер мен тың міндеттер тұр. Қандай жағдайда да біздің басты мұратымыз өзгермейді: тәуелсіз Қазақстанның халық­ара­лық беделін арттыруға қыз­мет ететін, парасатты, білікті және отаншыл мамандарды тәрбиелеуге әрқашан әзірміз.

Гүлнар КӘРІПБАЕВА,

Дипломатиялық аударма кафедрасының

аға оқытушысы