Әл-Машани көзімен жер қойнауының үйлесімі

Үстіміздегі жылдығ 30 маусымында әл-Фараби орталығы мен география және табиғатты пайдалану факультетінің картография және геоинформатика кафедрасы Абу Наср әл-Фарабидің 1150 жылдығына арналған «Әл-Машани көзімен жер қойнауының үйлесімі» атты дөңгелек үстел ұйымдастырып, онлайн режимінде өткізді.

Дөңгелек үстелді ашқан Әл-Фараби орталығының директоры ф.ғ.к, ғалым Бекжан Мейірбаев іс-шараның негізгі мақсаты көрнекті ойшыл, бүкіл әлемге танымал ғалым-энциклопедист, Әбу Насыр әл-Фараби еңбектерін зерттеуші ғалым әл-Машани туралы түсініктерді кеңейту болып табылатынын атап өтті.

Іс-шараға Қазақстан Маркшейдерлер одағының президенті, техника ғылымдарының докторы, профессор Фарит Низаметдинов, Қарағанды техникалық университетінің ғылым жөніндегі проректоры, техника ғылымдарының докторы, профессор Сергей Ожигин, Машани атындағы ҚазҰТУ базалық білім институтының директоры Қ. Сәтпаев педагогика ғылымдарының кандидаты Айгүл Сәрсенова, сондай-ақ ұлы ғалым Әл-Машанидің ұлы мен шөбересі қатысты.

Ресей ғылым академиясының академигі Н.В.Мельникова (Мәскеу) атындағы жер қойнауын кешенді игеру мәселелері институтының ғалымдары дөңгелек үстел жұмысына белсенді қатысты, геомеханика бөлімінің меңгерушісі, т.ғ.к. Евгений Федоров және жетекші ғылыми қызметкер, т.ғ.к. Наталья Милитенко. «Жер қойнауының гармониясы елдің тау-кен өнеркәсібі кешенінің тұрақты дамуының негізі ретінде» тақырыбында баяндама жасады.

Әл-Машанидің шәкірттері мен ізбасарлары, сондай-ақ докторанттар, магистранттар «жер қойнауының үйлесімі» ұғымы академик Владимир Иванович еңбектерінде алғаш рет кездесетінін атап өтті. Жер қойнауында қатаң тәртіп пен толық үйлесім бар деп мәлімдеді Вернадский. Геологиялық құрылымды қосатын тау жыныстарының табиғи құрылымдық блоктарының өлшемділігін геомеханикада жер қойнауының үйлесімі деп атайды.

Бұл тұжырым академик В. И. Вернадский Ежелгі Грекияда ғылымның пайда болуына дейін жетті, ол тек ойшыл Аристотельге тиесілі.

Аристотельдің ізбасары Әбу Насыр әл-Фараби «Екінші ұстаз» деп аталатынын атап өткен жөн.

 Ұлы ойшыл Әбу Насыр әл-Фарабидің ізбасары, Әл-Машани Машанов шынайы пікірді бөлісе отырып, үйлесім заңы – жер қыртысы құрылысының жалпыға ортақ заңы екенін әрдайым атап өтті. Жер қойнауының үйлесімі тау-кен массиві мен оның қосылыс бөліктері, осы блоктармен бүктелген массивтің деформация сипатына сәйкес пайда болған жыныстардың құрылымдық блоктары арасындағы сәйкестікті білдіреді. Бұл түсінік тау жыныстары массивтерінің орналасу жағдайларын сипаттайтын көптеген фактілерді бақылаудан туындайды. Жарықтар жүйесін қатаң заңдылыққа ие құбылыс ретінде сипаттауға болады.

Араб тілінің кең ой-өрісі мен білімі Ақжан Жақсыбекұлы Әл – Машани әлемге ұлы ғалым Әбу Насыр әл-Фарабидің рөлін ашуға мүмкіндік берді.