Егемен Қазақстан

Бесінші шақырылған Парламент Мәжілісін тарату және осы палата депутаттарының кезектен тыс сайлауын тағайындау туралы шешім дер кезінде және алдын ала жасалған ұтымды қадам болды. Бұл жөнінде бұрнағы күні Орталық коммуникациялар қызметінде БҒМ Философия, саясаттану және дінтану институтының директоры Зарема Шаукенова мен Қазақстан саясаттанушылар конгресі төрағасының орынбасары Арман Ешмұратовтың қатысуымен өткен брифингте айтылды.

Еліміздің табысты қадамдары алдын ала ойластыру нәтижесімен бай­ланысты екендігін Фило­софия, саясаттану және дінтану инс­ти­туты­ның директоры ерек­ше атады. «Бұл электоралды нау­қандарды өт­кізумен де бай­­ланысты. Кезек­тен тыс парламенттік сайлау тү­сінігін қабылдауды барынша оңайлату тактикалық қадам болып табылады. Ұлт Жоспары бойынша қазақстандық арманды жүзеге асыру арқылы елі­міздің болашағын қалаймыз, оның басты құндылығы – біздің тәуел­сіздігіміз», – деді З.Шау­­кенова.

Сарапшының пайымынша, жаһандық жағдай күрт құбылуы мүмкіндігіне байланысты алдын алу қадамдары әлемдік эко­номика мен геосаясаттағы өзгерістерді ескереді. «Жаңа жыл­дан бастап жағдай тіпті де бұрыс бағытта өрбуде. Азия ға­на емес, сонымен қатар, Еуропа қор нарықтары да құлдырай бас­тады. Brent мұнайының бағасы психологиялық деңгейден де түсіп кетті. Есесіне, доллар құны артып келеді, ал теңге екі есеге дейін арзандады», – деді З.Шаукенова. Са­рапшы сөз орайында украин гривнасы 400 пайызға, орыс рублі де теңге сияқты көп төмендегенін айтып өтті.

Қордаланған қаржы көзі де «тө­мен сырғи» түсуде. Мысалы, Қытай юань бағамын ұстап тұру үшін 2014 жылдың қыркүйегінен бастап өз резервінің 11,5 пайызын, яғни 440 миллиард доллар жұмсағаны белгілі. Еуразия кеңістігіндегі Қазақстан өз валютасын соңына дейін ұстап тұрып, тек 2015 жылдың қыркүйегінде ғана еркін айналымға жіберді. Осы жылдың желтоқсанында АҚШ ФРЖ доллардың есептік мөл­шерлемесін көтеріп, аме­рикалық валютаның қымбаттау үдерісін тудырды. Сондықтан да жұмылдырушы факторды қоса отырып, қоғамдық көңіл күйге ықпал еткен орынды. Мұнда сайлау үлкен рөл атқарады.

Тағы бір белгілі болғаны, 2015 жылдың сәуірінде өткен пре­зи­денттік сайлау науқаны барысында қоғамдық көңіл күй негізгі «саяси индикаторлардың» тепе-теңдігінің сақталуына ықпал еткендігін көр­сеткен. Мониторинг нәтижелері қазақстандықтар шы­ғындарын оң­­тайландыру жөнін­дегі ескертпелерге барынша мұ­қият­тылық таңытқандығын байқатыпты. Олар дағдарыстың жақындап қалғаны жөніндегі дабыл шыға бастасымен шығындарын азайтып, барынша үнемге көшкен. Сыртқы қиындықтар салдарынан әлеуметтік көңіл күйдің төмендеуі жағдайында әлеуметтік өлшемдер жөніндегі саяси индекстер тұрақты болып қалуда, дейді сарапшылар.

Сонымен, қоғамдық-саяси кө­ңіл күй индексі 150,9 балл болса, осыдан бір тоқсан бұрын ол 151,1 балл болыпты. Өткен жылдың желтоқсанында жүргізілген зерт­теу­лер көрсеткендей, 2015 жылдың қыркүйегінде жалдамалы еңбектен нәпақасын табатындар саны 54 болса, желтоқсанда 57 пайызға дейін артқан. Таратып айтқанда, респонденттердің 70 пайызы тұрақты табыс таба­тындығын жеткізсе, 2015 жыл­дың үшінші тоқсанында ол 62 пайыз төңірегінде болған екен. З.Шаукенова бұл жағдайды «Нұрлы Жол», индустриялық-инновациялық бағдарламалар, білім беру, денсаулық сақтау және өзге де салалардағы бағ­дарла­малардың тиімді жү­зеге аса бастауы жағдайымен түсін­дірді.

«Мұның барлығында тұрғын­дардың билікке, соның ішінде, Пре­зидентке деген сенімі жатыр. Билікке сенім индексі – қо­ғам­дық-саяси жағдайды тоқ­сан сайын мониторингтеудің интеграцияланған базалық көр­сеткіштері. Бұл – Пре­зидентті, Парламентті, полиция­ны, Ұлт­тық банкті қоса алғанда, 14 мемлекеттік институтқа деген сенімнің көрсеткіші. 2015 жылдың нәтижесі бойынша индекс 137 балды құрағаны белгілі. Елбасы тарапынан жарияланған «100 нақты қадам» Ұлт Жоспары Қазақстан қоғамын дамыған қоғам көрсеткіштеріне сәйкес келтіруі тиіс. Оған қол жеткізу үшін Парламент аянбай тер төгіп, 80-ге тарта заңдық құжаттар қабылдады. Ал Үкімет енді 1 мыңға жуық заңдық актіні қабылдауға кі­рісіп кетті. Ау­қымды жұмыстар атқарылды», деп атап көрсетті институт директоры.

Парламент Мәжілісі заң шы­ғарушы орган ретінде өзінің миссиясын атқарғандығы да ерекше аталды. Парламенттің қоғамдық қабылдаудағы рей­тингінің артуы да сондықтан болуы керек, деп топшылады сарапшылар қауымдастығы. Бұл орайда, Парламент демократия тірегі, халықтың өкілдігі және қоғамдық қатынасты қамтамасыз етуші, партиялар мен азаматтық институттарды тартушы деген қоғамдық пікір қалыптасуда көрінеді. Өткен жылдың қазанында жүргізілген тақырыптық зерттеулерде респонденттердің 54 пайызы жеңіске жеткен партия Үкіметті құруы жүйесін қол­дай­тын­­дықтарын көрсеткен.

Әйтсе де басым көпшілігі екі­партиялық жүйеге өту, сонымен қатар, парламенттік басқару жүйе­сіне көшу үшін әлі ерте деп са­найтындықтарын жеткізіпті. Президенттік-парламенттік жүйе тең­­герімінде азаматтар Қа­­­зақстан табысының кепілін «100 нақты қадам» Ұлт Жоспары ерекшелігімен байланыстыруда. Сайлауға қатысты сөзінде сарапшы тұрғындардың негізгі бөлігі саяси науқанның өз мерзімінде өткені дұрыс деген пікірде болғандығын жеткізді. Мұнда азаматтардың тұрақтылық пен ертеңге деген сенімі жатыр. Алайда, қазақстандықтар үшін нақты датаны белгілеу – қағидатты мәселе емес. Бүгінгі таңда партияларға жаңа да бұрын-соңды болмаған жағдайда әрекет етуге тура келеді екен.

Қазіргі жаһандық жағдайлар тек экономикалық қана емес, сонымен қатар, идеологиялық тұрғыда да қал­қымалы күй кешуде. Бұл орайда 2015 жылдың желтоқсанында жүргізілген зерттеулер барысында «Егер сайлаулар келесі жексенбіде өткізілсе?» деген сұраққа респон­деттердің 72,5 пайызы «Нұр Отанға» өз дауыстарын беретіндігін білдірген. Жалпы, бұл тұрғыдан келгенде, «Ақ жол», «Бірлік», ҚКХП және «Ауыл» партиялары да перспек­тивалы көрінеді. Бүгінгі таңда пар­тияларға қазақстандықтардың саяси құндылығы мен көңіл күйінің бірқатар маңызды ойысуларын ескеруге тура келеді. Егер 2015 жылды қарастырар болсақ, онда әлеуметтік желілер қатысушылары санының кеңейе түсуі нәтижесін байқауға болады. Мониторинг барысы көрсеткендей, жыл бойы әлеуметтік желілер қа­ты­сушыларының саны 34-тен 37 пайызға дейін артқан. Жыл басында жастардың әлеуметтік желілерге қатысуы 59 пайыз болса, жыл аяғына қарай ол 65 пайызға өсіпті.